Page 56 - Fen Lisesi Fizik 11 | 2.Ünite

2. ÜNİTE ELEKTRİK VE MANYETİZMA

Üzerinden akım geçen iletken düz bir telin yakınında bulunan pusula iğneleri, oluşan manyetik alanın
etkisiyle alan çizgilerine paralel olarak Şekil 2.39’daki gibi konumlanmıştır. İletken düz bir telin oluşturduğu
manyetik alan temas gerektirmeden bir kuvvet oluşturur. Bu kuvvetin, elektrik enerjisinin hareket enerjisi
olarak kullanılabileceğini göstermesi bilim, sanayi ve teknoloji açısından birçok gelişmenin en temel bilgisi
olmuştur.

K L

I
I

(a) (b)

Şekil 2.39: Akım geçen iletken düz tel ve pusula ibreleri

2.4.1. Üzerinden Akım Geçen Telin Oluşturduğu Manyetik

Alan

Düz Tel Çevresinde Oluşan Manyetik Alan: İletken düz bir telden elektrik akımı geçtiğinde merkezi ilet-
ken tel olan silindirik uzayda bir manyetik alan meydana gelir.

Manyetik alanın yönü telden geçen elektrik akımının yönü ile ilgilidir. Akım geçen iletken telin çevresinde
oluşturduğu manyetik alanın yönünü bulmak için sağ el kuralı olarak ifade edilen bir yöntem kullanılır.
Şekil 2.40’ta sağ el kuralı ile iletken düz telin çevresinde oluşan manyetik alanın yönünü bulmak için bir
uygulama gösterilmiştir. Düz tel, baş parmak teldeki elektrik akımının yönünü gösterecek şekilde sağ elin
avuç içine alınır. Teli saran dört parmak, iletken telin oluşturduğu manyetik alanın dolanım yönünü gösterir.

I

B

d d
d
d
B
B B

Şekil 2.40: Düz iletken tel üzerinde
sağ el kuralı uygulaması

264