Page 85 - Fen Lisesi Fizik 11 | 2.Ünite

2. ÜNİTE ELEKTRİK VE MANYETİZMA

ÇALIŞMA KÖŞESİ 36

K plakası doğru akım kaynağına şekildeki gibi bağlan-
Cevap
mıştır. Devredeki voltmetre X ve Y noktaları arasında
gerilim olduğunu göstermektedir.

X B X

K V

Y

+ −

V

Buna göre

I. Plaka manyetik alan içindedir.
II. Voltmetrede okunan değer üretecin geriliminden
büyüktür.
III. Plaka iletkendir.

ifadelerinden hangisi doğrudur?

2.4.11. Elektromotor Kuvveti

Bir iletken telde elektrik akımı oluşturmanın birden fazla yöntemi vardır. Bunlardan biri iletkendeki serbest
elektronlara hareket enerjisi kazandırmaktır. Ancak iletkendeki serbest elektronları, doğrudan temas kuv-
veti uygulayarak harekete geçirmek mümkün değildir. Bunun sebebi elektronların yüklü parçacıklar olması
ve elektriksel alanlarla her durumda, manyetik alanlarla uygun şartlarda etkileşmesidir. Ayrıca iletken telin
iki ucuna bir üretecin bağlanması iletken telin içinde elektrik alan meydana gelmesine ve elektronlara
elektriksel kuvvet etki etmesine sebep olur. Bu sayede serbest elektronlara etki eden bu elektriksel kuv-
vet, yükler üzerine iş yapar. Burada yapılan işin enerji kaynağı, üreteçtir. Bu şekilde birim yükü, üretecin
negatif kutbundan pozitif kutbuna götürmek için harcanan enerjiye üretecin elektromotor kuvveti denir.
Örneğin bir elektrik devresine elektromotor kuvveti 1,5 volt olan pil bağlandığında devreden her 1C luk
yük geçişini sağlamak için pil tarafından 1,5 J büyüklüğünde iş yapılır. Pil, akü, batarya, güneş pili; elekt-
romotor kuvveti kaynağı olarak kullanılır.

Elektrik akımı oluşturmak için diğer bir yöntem de elektromotor kuvveti kaynağı olarak manyetik kuvvet
etkisi ile yükleri harekete geçiren düzenekler kullanmaktır. İletken tel çerçevenin manyetik alanda uygun
şartlarda döndürülmesi ile teldeki serbest elektronlar, hareket enerjisi kazanır ve iletken tel çerçevede
bir elektrik akımı oluşur. Bu akıma indüksiyon akımı denir. İndüksiyon akımı elde etmek için kullanılan
kaynaklara indüksiyon elektromotor kuvveti kaynakları denir. Manyetik indükleme ile indüksiyon akımı
oluşturan kaynaklara jeneratör örnek verilebilir.

293