Page 84 - Fen Lisesi Fizik 11 | 2.Ünite

2. ÜNİTE ELEKTRİK VE MANYETİZMA

q yüklü parçacık E ve B alanlarının iç içe olduğu uzay bölgesi içinde v hızı ile hareket ettiğinde q yüküne
hem elektriksel kuvvet hem de manyetik kuvvet aynı anda etki eder. Elektrik ve manyetik alanın bir arada
olduğu bölgede bulunan q yükünün maruz kaldığı bu kuvvete Lorentz kuvveti denir.

Lorentz kuvveti F = q E +$ q $ ^ v # B h bağıntısı ile ifade edilir.

Şekil 2.73’te elektrik ve manyetik alanda hareket eden yüklü parçacığa etki eden elektrik ve manyetik kuv-
vetler gösterilmiştir. Lorentz kuvvetiyle ilgili bağıntı incelendiğinde iki önemli çıkarım yapılabilir. Bunlardan
biri parçacığın kütlesinin bu bağıntıda yer almamasıdır. Bunun anlamı parçacığın kütlesi ne kadar büyük
olursa olsun etki eden kuvvetin değişmediğidir. Diğer bir çıkarım ise bağıntıda da verilen

^ v # B h çarpımıdır.
E

B

v
+q
F E

F M
B

+ −

Şekil 2.73: Elektrik ve manyetik alanda yüklü parçacık

Bu çarpımda B ve v birbirine dik olduğunda parçacığa etki eden kuvvetin B ve v vektörlerinin oluşturdu-
ğu düzleme dik yönde olduğunu ifade eder. B ve v birbirine paralel olursa bu parçacık üzerine manyetik
alanın bir etkisi olmaz. Böylece Lorentz kuvveti de oluşamaz.

Elektrik ve manyetik alanda yüklü parçacıklara etkiyen Lorentz kuvveti, pek çok teknolojik uygulamada
kullanılmaktadır. Lorentz kuvveti bu uygulamalarda cismin pozisyonunu, uzaklığını veya dönüşünü algıla-
yabilme özelliğine sahip olan sensörlerde ön plana çıkar. Örneğin cep telefonu kulağa yaklaştırıldığında
ekranın kararması mesafe algılayıcı sensörlerle gerçekleşir.

ÇALIŞMA KÖŞESİ 35

İletken levha şekildeki gibi üretece bağlanarak devre
Cevap
kurulmaktadır.

İletken levha V

+−
v
Bu devre yardımıyla bir mıknatısın manyetik alan
şiddeti ölçülebilir mi?

292