Page 60 - Fen Lisesi Fizik 12 | 1. Ünite

1.

ÜNİTE 1.4. KÜTLE ÇEKİM KUVVETİ
1.4. KÜTLE ÇEKİM KUVVETİ

Gezegen küre şeklinde ve özkütlesi sabit kabul edi-
lirse gezegenin yüzeyinden merkezine doğru inildik-
çe çekim ivmesi azalır. Yer çekimi kuvvetinin ve ivme-
sinin yönü yine gezegenin merkezine doğru olacaktır
(Şekil 1.4.4). Özkütlesi d olan gezegenin içinde bu-
lunan ve merkezinden r kadar uzaklıkta yer alan bir r
noktada çekim ivmesi şu şekilde ifade edilir: F R
3
=
m= V. d = 4 4 r π rd
3 3
3
m G 4 r π rd
3
m 1
g = G 2 = 2
r r
4 4
r
g = 3 r π .G.r.d eşitliğindeki π .G sabitleri k Şekil 1.4.4: m kütleli cisme etki eden kuvvetin yönü
3
olarak gösterilirse çekim ivmesi şöyle olur:
g = k.r.d

Şekil 1.4.5'teki grafik şu şekilde yorumlanır:

• Yer çekim ivmesi gök cisminin merkezinde sıfırdır.
• Yer çekim ivmesi, gök cisminin homojen olması du- R

76 rumunda yüzeye doğru gidildikçe merkeze olan uzak
lıkla doğru orantılı bir şekilde artar. O
• Yer çekim ivmesinin en büyük değeri gök cisminin
yüzeyindedir.
• Yer çekim ivmesi gök cisminin yüzeyinden sonra gi-
derek parabolik bir şekilde azalır.
Yer çekimi ivmesi
Yüzeyden sonra çekim ivmesinin olması gök cisminin
bir kütle çekim alanı oluşturduğunu doğrular. Kütle çe-
kim alanı sadece gök cisimlerine ait bir özellik değildir,
her kütlenin bir kütle çekim alanı vardır. Şekil 1.4.6'da
görüldüğü gibi kütle çekim alanı cisimlerin kütleleri ile
doğru orantılıdır. Cisimlerin kütleleri arttıkça kütle çe-
kim alanları da artar.

BAKIŞ AÇISI

-R O R d
Dünya’nın şeklinin tam bir küre olmadığını ve ku-
tuplardan biraz basık olduğunu göz önünde bulun- Şekil 1.4.5: Yer çekim ivmesinin uzaklığa bağlı değişim
durarak yer çekim ivmesinin kutuplarda mı yoksa grafiği
Ekvator'da mı daha fazla olduğunu açıklayınız.