Page 31 - Fen Lisesi Kimya 10 | 2. Ünite

KARIŞIMLAR

Eleme: Tanecik boyutları farklı katı-katı heterojen karışımların ayrılma-
sında kullanılan basit bir yöntemdir. Kum-çakıl taşı, un-kepek gibi hete-
rojen karışımlar eleme yöntemi ile ayrışır (Görsel 2.29). Bu yöntemde
tanecik boyutlarına uygun gözenekli elek adı verilen araçlar kullanılır.

Diyaliz: Sıvı-katı kolloid karışımların ayrıştırılmasında kullanılan bir yön-
temdir. Böbrekler, vücudumuzdaki dokularda biriken atık maddelerin
Görsel 2.29: Eleme
kandan ayrılıp dışarı atılması görevini yapan organlardır. Böbreklerdeki
yarı geçirgen zarlarda kandaki üre, ürik asit, su ve tuz gibi küçük boyutlu
iyon ve moleküller idrara geçerken vücudun ihtiyaç duyduğu yağ, pro-
tein, şeker ve elektrolitlerin bir kısmı geçemez. Böylece vücudun ihtiyaç BİLGİ KUTUSU
duyduğu maddeler kanda kalır.
Molekül ve iyonların yarı geçirgen zar gözeneklerinden geçerek bu- Böbrek yetmezliği çeken has-
lunduğu ortamdan ayrıştırılması olayına diyaliz denir. Yarı geçirgen zar- talar için diyaliz makinesine
lar, su ve küçük boyutlu bazı moleküllerin ve iyonların geçişine izin verir. belirli aralıklarla bağlanmak
Büyük boyutlu moleküllerin ve kan hücrelerinin geçişlerine izin vermez. kalıcı bir çözüm değildir. Kalı-
Böbrek yetmezliği olan hastalarda böbrekler görevini tam olarak ye- cı çözüm böbrek naklidir. Top-
rine getiremez. Böbrek hastalarının kanlarında biriken zararlı atık mad- lum organ bağışı konusunda
deler nasıl temizlenir? daha da bilinçlendirilmelidir.
Böbrek hastalarının vücutlarında biriken zararlı atık maddeler ve sı-
vıların uzaklaştırılması için yapay bir kan temizleme aracı olan diyaliz
makineleri kullanılmaktadır (Görsel 2.30). Diyaliz makinesine bağlana-
rak kanın temizlenmesi işlemine hemodiyaliz denir. Diyaliz makinele-
rinde hasta kişilerin kanını temizlemek ve olması gereken düzeye ge-
tirmek için böbreklerin yapması gereken işlemler vücut dışında yapılır.
Diyaliz makineleri, damardan kanı alır temizleyip tekrar vücuda vererek
akışı sağlar (Görsel 2.31). Kanı süzmek için genellikle kimyasal veya
hayvansal yapılı zarlar kullanılır. Zararlı maddeler zar yardımıyla ayrı-
larak temizlenir. Hemodiyaliz işleminde hastanın kanı diyalizer tüplerin
içine pompalanır. Tüplerin dışında diyaliz sıvısı yer alır. Tüpün içinden
kan, dışından ise diyaliz sıvısı aynı anda geçerken kandaki atık madde-
ler yarı geçirgen zardan diyaliz sıvısına geçer. Böylece temizlenen kan
vücuda tekrar pompalanır. Hemodiyaliz gören hastalar bu işleme belirli
zaman aralıkları ile tabi tutulurlar. Vücuttaki kanın sürekli temiz olması
gerekir. Görsel 2.30: Diyaliz makinası

Görsel 2.31: Diyaliz çalışma ilkesi

101