Page 30 - Fen Lisesi Kimya 10 | 2. Ünite

4.
KARIŞIMLARIN
BÖLÜM AYRILMASI

‣ Karışımları bileşenlerine ayırma yöntemleri ile karışımların fiziksel özel-
likleri arasında bir ilişki var mıdır?
‣ Endüstri ve sağlıkta karışımları ayırma teknikleri nelerdir?

2.4.1. Endüstri ve Sağlıkta Karışımları Ayırma
Teknikleri

Karışımı oluşturan maddeler kendi özelliklerini kaybetmeden fiziksel
yöntemlerle oluşur ve ayrışır. Karışımlar bileşenlerine ayrılırken karışım-
daki maddelerin özellikleri incelenerek hangi ayırma metodunun uygula-
nacağına karar verilir.

a) Karışımları Ayırma Teknikleri

1. Mıknatıs ile Ayırma
Mıknatıs; demir (Fe), nikel (Ni) ve kobalt (Co) metallerini çeker (Görsel
2.26). Karışımdaki maddelerden biri manyetik özelliğe sahip ise mıtnatısla
ayırma metodu uygulanır. Karışımı oluşturan bileşenlerden birinin demir,
nikel veya kobalt olması hâlinde karışımlardan bu elementler mıknatıs yar-
Görsel 2.26: Mıknatıs dımı ile ayrılabilir. Örneğin demir tozu ve kükürt tozu karışımına mıknatıs
yaklaştırılırsa demir tozları kükürt tozlarından ayrılarak mıknatısa yapışır.
Kâğıt endüstrisinde, geri dönüşüm için toplanan kâğıtlar arasındaki metal
parçalarının uzaklaştırılması için bu metot kullanılır.

2. Erime Noktası Farkı ile Ayırma
Katı-katı karışımların ayrıştırılmasında, özellikle alaşımların bileşen-
lerine ayrılmasında kullanılır. Katı-katı karışım ısıtıldığında ilk önce erime
noktası düşük olan bileşen sıvı hâle gelir. Sıvı hâle gelen bileşen bir başka
kaba aktarılarak karışımdan ayrılır. Bu yöntemin uygulanabilmesi için katı-
ların erime noktası farkının fazla olması gerekir. Alaşımları oluşturan metal
bileşenlerin ayrıştırılması ve metallerin saflaştırılması erime noktası farkı ile
Görsel 2.27: Süzgeç
gerçekleşir. Örneğin altın-bakır alaşımında, alaşımı bileşenlerine ayırmak
o
için erime noktası farkından yararlanılır. Altın 1064 C’de bakır ise 1083
o C’de erir. Karışım ısıtıldığında altın önce eriyerek karışımdan ayrılır.

3. Tanecik Boyutu ile Ayırma
Karışımı oluşturan bileşenlerin tanecik boyutları birbirinden farklı ise
süzme, eleme ve diyaliz yöntemi ile bileşenlerine ayrılır.

Süzme: Katı-sıvı ve katı-gaz heterojen karışımlar bileşenlerine süzme
yöntemi ile ayrılır. Süzme için kullanılan süzgeç veya süzgeç kâğıdının
gözenek büyüklüğü ayrılacak katı maddenin tanecik büyüklüğünden kü-
çük olmalıdır. Örneğin çayı posasından ayırmak, makarnayı suyundan
ayırmak için uygun süzgeçler kullanılır (Görsel 2.27). Laboratuvarda
çeşitli katıları sıvılardan ayırmak için gözenek büyüklüğü farklı süzgeç
kâğıtları kullanılır. Katı-gaz heterojen karışımlarında katıyı ayırmak için
Görsel 2.28: Filtre filtreler kullanılır. Örneğin motorlu araçlarda, klimalarda, gaz maskele-
rinde, fabrika bacalarında uygun filtreler kullanılır (Görsel 2.28).

100