Page 18 - Fen Lisesi Kimya 9 | 2. Ünite

3 . PERİYODİK SİSTEM
BÖLÜM

■ Elementleri bir araya getirerek periyodik tablo oluşturulmasının sebebi
nedir?
■ Periyodik tabloda belirli yerlerdeki elementlerin fiziksel ve kimyasal
özellikleri birbirinden farklı mıdır?

2.3.1. Elementlerin Periyodik Sistemdeki Yerleşim
Esasları

a) Mendeleyev ve Moseley’in Elementleri Sınıflandırması
Bilim insanları, elementleri fiziksel ve kimyasal özelliklerine göre belli
bir düzende yerleştirme çabasıyla periyodik cetvelin temelini atmıştır.Ele-
mentlerin deneysel olarak keşfedilme süreci 1649’da Hennig Brand (He-
ning Brend) tarafından fosfor elementinin bulunmasıyla başladı. 1869 yı-
Resim 2.8: Dimitri Mendeleyev lına kadar 63 tane element keşfedilmiştir. 19. yüzyıl başlarında bilimdeki
(Temsilî) hızlı gelişmelerle keşfedilen elementlerin sayısı artmış, elementlerin fizik-
sel ve kimyasal özellikleri temel alınarak elementleri sınıflandırma gereği
duyulmuştur.
Günümüzde kullanılan modern periyodik cetvelin oluşturulmasına ka-
dar birçok gruplandırma yapılmıştır. Fakat elementlerin modern sisteme
en yakın ve ayrıntılı sınıflandırılması 1869 yılında Rus kimyacı Dimitri
Mendeyelev’in çalışmalarına dayanmaktadır (Resim 2.8). Rus kimyager
Tablo 2.3: Mendeleyev’in Mendeyelev, elementlerin atom kütlesine göre sıralandığında periyodik
Periyodik Tablosu Tabelle II (düzenli) olarak tekrar
GRUPPE I GRUPPE II GRUPPE III GRUPPE IV GRUPPE V GRUPPE VI GRUPPE VII GRUPPE VIII eden özellikler gösterdiğini
REIHEN R O RO - R O - 3 RH 4 2 R 2 O 3 5 RH 3 R 2 O 7 RO 4 gördü. Ayrıca atom kütle-
2
-
-
RH
RH
2
2
RO
RO
sinden yararlanarak o dö-
1 H=1
2 Li=7 Be=9,4 B=11 C=12 N=14 O=16 F=19 nemde bilinen 63 elementi
3 Na=23 Mg=24 Al=27,3 Si=28 P=31 S=32 Cl=35,5 kimyasal özelliklerine göre
4 K=39 Ca=40 - =44 Ti=28 V=51 Cr=52 Mn=55 Fe=56, Co=59
Ni=59, Cu=63 gruplayarak alt alta sırala-
5 (Cu=63) Zn=65 - =68 - =72 As=75 Se=78 Br=80 dı. Modern periyodik cetve-
6 Rb=85 Sr=87 ?Yt=88 Zr=90 Nb=94 Mo=96 - =100 Ru=104, Rh=104
Pd=106, Ag=108 le yakın ilk periyodik cetveli
7 (Ag=108) Cd=112 In=113 Sn=118 Sb=122 Te=125 J=127 oluşturdu (Tablo 2.3).Men-
8 (Cs=133) Ba=137 ?Di=138 ?Ce=140 - - - - - - -
deleyev periyodik sistemi
9 - - - - - - -
hazırlarken her element
10 - - ?Er=178 ?La=180 Ta=182 W=184 - Os=195, Ir=197
Pt=198, Au=199 için atom kütlelerine göre
bir kart belirledi. Belirledi-
11 Au=199 Hg=200 Tl=204 Pb=207 Bi=208 - -
12 - - - Th=231 - U=240 - - - - -
ği bu kartları atom kütlesi
Mendeleyev’in ilk periyodik tablosu. Çizelgedeki boş alanlar, tablonun hazırlandığı dönemde keşfedilmeyen elementlere aittir. artışına göre yatay bir sıra
Dikey sütunların üzerinde yer alan molekül formülleri 19.yüzyıl stilinde yazılmıştır.
hâlinde dizdi.
Bir elementin özelliklerine benzer ikinci bir element geldiğinde, ikinci
BİLGİ KUTUSU elementi birinci elementin altına yerleştirerek yeni bir sıralama yaptı. Her
sekiz veya on sekiz elementte bir benzer özelliklerin tekrarlandığını gör-
Alman Lothar Meyer ve dü.Tekrarlamada sisteme uymayanları atladı. Bu atlamaların daha sonra
Rus Dimitri Mendeleyev bulunabilecek elementlerle doldurulabileceğini öngördü ve bu yerleri boş
aynı yıllarda birbirinden bıraktı.
habersiz benzer periyodik Mendeleyev; hidrojeni bir kenarda bırakarak sodyumla başlayan sı-
tablolar oluşturdular. rayı, lityumla başlayan sıranın altına yerleştirdi. Çektiği ilk güçlük potas-
Ancak Mendeleyev’in pe- yumla başlayan sırada oldu. Kalsiyumdan sonra gelmesi gereken ele-
riyodik tablosu daha ayrın- ment yaşadığı dönemde bilinen titanyum elementiydi. Ancak titanyumun
tılı ve açıklayıcıdır. Bun- özellikleri kalsiyumdan sonra gelecek elementin özelliklerine uymuyordu.
dan dolayı Mendeleyev’in Bu nedenle titanyum elementini alüminyuma benzemediği için alümin-
tablosu daha çok ön plana yumun altına yerleştiremedi. Bu durumu kalsiyum ile titanyum arasında
çıkmıştır. başka bir elementin bulunması gerektiğini söyleyerek açıkladı. Kalsiyum
ve titanyum elementlerinin arasını boş bıraktı.
76 77