Page 3 - Fen Lisesi Kimya 9 | 3. Ünite

KİMYASAL TÜRLER ARASI
ETKİLEŞİMLER

İyon: Pozitif (+) veya negatif (−) elektriksel yükle yüklü atom ya
da atom gruplarına iyon denir. Nötr atomlarda proton sayısı elektron
sayısına eşit olurken iyonlarda proton sayısı elektron sayısına eşit
değildir. Elektron sayısının proton sayısından az olduğu pozitif yüklü
iyonlara katyon, elektron sayısının proton sayısından fazla olduğu
+
2+
negatif yüklü iyonlara anyon denir. Örnek: Na , Mg , Clˉ, O 2 − , N 3 −
+
Atom gruplarından oluşmuş iyonlara ise kök adı verilir. NH ve
4
2
CO ˉ iyonları atom gruplarından oluştuğundan kök iyonlara örnektir.
3
Katyon ve anyonlar tek hâlde bulunmazlar. Katyon ve anyonlar
2
+
bir araya gelerek bileşikleri oluşturur. Örneğin Na katyonu ile CO ˉ
3
anyonu birleşerek Na CO bileşiğini oluşturur.
2 3
BİLGİ KUTUSU
Radikal: Üzerinde ortaklanmamış elektronu olan yüksek ener-
jili, kararsız kimyasal türlere radikal denir.
Sigara kullanımı, ilaç alımı
H•, •O•, Cl• gibi kimyasal türler atomik radikale; •NO, •OH, •NO ,
2 ve radyasyon sonucu in-
•CH gibi kimyasal türler moleküler radikallere örnektir.
3 san vücudunda •CO, •OH,
Radikaller kimyasal olaylarda ara ürün olarak oluşur, kararsız ol- •O• gibi çeşitli serbest radi-
duklarından başka türlerle etkileşerek yeni kararlı türler oluşturur. kaller oluşur. Bu radikaller
•CH + •CH ͢ C H kararsız olduklarından vü-
3 3 2 6
radikal radikal moleküler bileşik cut hücrelerine saldırarak
hücrelerin tahrip olmasına
•H + •H ͢ H
2 neden olurlar.
radikal radikal moleküler element

Kimyasal türleri bir arada tutan kuvvetler her zaman aynı güçte midir?
Örneğin H , H O, NaCl gibi türlerin erime ve kaynama noktaları neden
2 2
farklıdır? Oda koşullarında H gaz, H O sıvı, NaCl katı hâlde neden bu-
2 2
lunur? Bu soruların cevabı kimyasal türler arasındaki etkileşimlerin gü-
cünde saklıdır. H molekülünün oda koşullarında gaz hâlinde olmasının
2
nedeni, H moleküllerinin birbirleriyle etkileşimlerinin yok sayılabilecek
2
kadar az olmasıdır. H O molekülünün oda koşullarında sıvı hâlde olma-
2
sının nedeni, H O molekülleri arası etkileşimlerin H moleküllerininkinden
2 2
biraz daha kuvvetli olmasından kaynaklanır. NaCl’de ise zıt yüklü iyonlar BİLGİ KUTUSU
arasında çok güçlü elektrostatik çekim kuvvetleri olduğu için NaCl oda
Bir molekül veya atomun
koşullarında katı hâlde bulunur.
hareketli elektronları, her-
Kimyasal türler arasında kurulan etkileşimler, kimyasal türe göre fark-
hangi bir anda molekül
lılık gösterir. İki kimyasal tür arasında kurulan etkileşim, türün kimyasal
veya atomun bir tarafında
ve fiziksel özelliklerini belirler. Bu etkileşimler atom, molekül, iyon ve radi-
daha yoğun bulunabilir.
kaller arasında gerçekleşir.
Elektronun yoğun olduğu
Kimyasal türler arasındaki çekim kuvvetleri, türler arasında nasıl bir
−
bölge kısmi negatif ( δ),
bağlanma olacağını belirler. Güçlü etkileşimlerde çekim kuvvetleri; kova-
elektron yoğunluğunun az
lent bağlarda çekirdek ve eşleşmiş elektron çiftleri, iyonik bağlarda kat-
olduğu bölge kısmi pozitif
yonlar (+) ve anyonlar (−), metalik bağlarda çekirdeklerle serbest elekt-
+
( δ) olur.
ron denizi arasında olmaktadır. Zayıf etkileşimlerde ise çekim kuvvetleri
kısmi yüklü atom (He, Ne vb.) ya da moleküllerin (H , Cl , CO vb.) kendi
2 2 2
aralarında gerçekleşir. Çekim kuvvetleri kısmi yüklü atom ya da molekül-
lerle iyonlar arasında da oluşur.

105