Page 4 - Fen Lisesi Kimya 9 | 3. Ünite

2 . KİMYASAL TÜRLER ARASI ETKİLEŞİMLERİN

BÖLÜM
SINIFLANDIRILMASI

■ Kimyasal türler arasındaki etkileşimler nasıl sınıflandırılır?
■ Kimyasal türler arasındaki etkileşimlerin gücü nelere bağlıdır?

3.2.1. Kimyasal Türler Arasındaki Etkileşimlerin
Gücüne Göre Sınıflandırılması

Kimyasal türler arasındaki etkileşimler, etkileşimlerin gücüne ve bağ-
lanan kimyasal türlere göre sınıflandırılır. Bağlanan türler arası sınıflan-
dırma atomlar arası ve moleküller arası bağlar olarak yapılır. İyonik, ko-
valent ve metalik bağlar atomlar arasında oluşur ve güçlü etkileşimler
olarak kabul edilir. Van der Waals bağları ve hidrojen bağları zayıf et-
kileşimler olarak kabul edilir (Şekil 3.1). Kimyasal türler arasındaki et-
kileşimlerin sınıflandırılmasında kullanılan atomlar arası ve moleküller
arası etkileşimlerde sınırlılıklara dikkat edilmelidir. Örneğin iyonik bağ bu
sınıflandırmaya göre atomlar arası bağ olarak sınıflandırılır. İyonik bağ
atomlar arası değil, zıt yüklü katyon ve anyonlar arası elektrostatik çekim
kuvvetleri ile oluşan bağdır. Bu sınıflandırmaya göre van der Waals bağ-
ları moleküller arası etkileşimlerdir. Van der Waals bağı, moleküller ara-
sında oluşabildiği gibi soy gaz (He, Ne, Ar) atomları arasında da oluşur.
Bağlanan türler arası sınıflandırmada görülen bu sınırlılıklardan dola-
yı kimyasal türler arası etkileşimler bağın sağlamlığı temelinde, güçlü ve
zayıf etkileşimler olarak sınıflandırılır.
Birbirinden uzakta olan iki kimyasal tür birbirine yaklaştıkça aralarında
Şekil 3.1: H O’da güçlü ve zayıf
2 çeşitli etkileşimler oluşur. Bu etkileşimler iki türün çekirdekleri ile elektron-
etkileşim
ları arasında meydana gelir.
İki bağımsız kimyasal tür birbirine yaklaşınca, türlerin çekirdekleriyle
elektronları arasında elektrostatik çekme ve itme kuvvetleri oluşur. İki tü-
rün çekirdek-çekirdek, elektron-elektron arasında itme kuvveti meydana
gelirken bir türün çekirdeği ile diğer türün elektronları arasında çekim kuv-
veti oluşur. Bu çekme-itme kuvvetleri aşağıdaki Şekil 3.2’de gösterilmiştir.
BİLGİ KUTUSU

Zayıf etkileşimler moleküller
arası etkileşimlerin genel
adı olsa da soy gazlar ara-
sında oluşan zayıf etkile-
şimler atomlar arası etkile-
şimlerdir.

Şekil 3.2: İki kimyasal tür arasında itme çekme kuvvetleri

Örnekteki model üzerinde aynı anda gerçekleşen etkileşimler karşı-
laştırılırsa, çekme kuvvetlerinin itme kuvvetlerinden baskın olduğu du-
rumlarda güçlü etkileşimler oluşur. Güçlü etkileşimlere kimyasal bağ da
denir. Bu nedenle güçlü etkileşimler maddelerin kimyasal özelliğini belirler.

106