Page 9 - Fen Lisesi Kimya 9 | 3. Ünite

KİMYASAL TÜRLER ARASI
ETKİLEŞİMLER

3.1. Alıştırma

Aşağıda verilen iyonik bileşiklerin Lewis elektron nokta yapılarını
göstererek iyonik bağın oluşumunu açıklayınız.
( O, F, Na, Al, S, K, Ca)
8 9 11 13 16 19 20
a) CaO b) KF c) AlF ç) Na S
3 2

b) İyonik Bileşiklerin Kristal Örgü Yapısı
Resim 3.3, bir demir çelik fabrikasında erimiş sıvı demire aittir. De-
mir 1538 C’de eriyen bir metaldir. Demir çelik fabrikalarında sıvı hâldeki
o
erimiş demiri hangi kaplara koyarak şekillendirebiliriz? Bu kapların eri-
me noktasının demirin erime noktasından çok yüksek olması gerekir. Bu
amaçla iyonik bileşik olan ve ateş tuğlası olarak bilinen MgO kullanılır.
o
MgO’in erime noktası 2852 C’dir. MgO’in erime noktası demirin erime
noktasından çok yüksek olduğu için demir çelik fabrikalarının tuğlaları ve
kapları MgO’ten yapılır. İyonik bileşik olan MgO’in erime noktası neden
çok yüksektir?
İyonik kristallerde bir anyon etrafında belirli sayıda katyon, bir katyon
etrafında belirli sayıda anyon bulunur. Bu anyon ve katyonlar arası çok
güçlü elektrostatik çekim kuvvetleri oluşur. İyonik bileşiklerin en küçük Resim 3.3: Demir çelik fırınında
eritilen demir
birimini oluşturan bu yapılara birim hücre denir. İyonik bileşikler kristal
ağ örgüsü oluştururlar. Kristal ağ örgüleri birbirlerini tekrarlayan birim
hücrelerden oluşur. Örneğin günlük hayatta en çok kullanılan iyonik ağ
örgülü kristal yapısı olan NaCl bileşiğinin gerçek formülü Na Cl ’dır. NaCl
6
6
−
−
+
bileşiğinde bir tane Na iyonu etrafında 6 tane Cl iyonu; bir tane Cl iyonu
+
etrafında 6 tane Na iyonu bulunur. Bu durum Şekil 3.5’te gösterilmiştir.

Şekil 3.5: a) NaCI’ün birim hücre yapısı b) NaCI’ün kristal örgü yapısı

İyonik bileşikler, kristal ağ örgü yapısına sahip olduklarından en küçük
yapı birimleri molekül değildir. Bu nedenle iyonik bileşikler moleküllerden
oluşmaz. İyonik bileşiklerin güçlü iyonik kristallerden oluşması iyonik bi-
leşiklere birçok özellik kazandırır.

c) İyonik Bileşiklerin Genel Özellikleri
İyonik bileşiklerde zıt yüklü iyonlar arasındaki güçlü elektrostatik çe-
BİLGİ KUTUSU
kim kuvveti iyonik bileşiklerin; sertlik, çözünürlük, erime noktası gibi özel-
liklerini belirler. Bu özellikler şunlardır; Kalsiyum fosfat, kemiklerin
■ Katı hâlde elektriği iletmez, sıvı hâlleri ve sulu çözeltileri elektriği iletir. yapısında bulunur. Vücuda
−
+
NaCl(k) + ısı ͢ Na (s) + Cl (s) yetersiz alınması sonu-
cunda ileri yaşlarda kemik
+ −
NaCl(k) + H O(s) ͢ Na (suda) + Cl (suda)
2 erimesi gibi sorunlar orta-
İyonik katıların büyük bir kısmı suda çözünür. İyon yükleri ve iyon ya- ya çıkar.
rıçapları küçük olan iyonik bileşikler suda çok az çözünür. Örneğin MgO
(magnezyum oksit) ve Ca (PO ) (kalsiyum fosfat) bileşikleri suda genel-
3 4 2
likle az çözünür. KCI bileşiği suda NaCI bileşiğinden daha iyi çözünür.
111