Page 27 - Fizik 9 | 1.Ünite

Rüzgârın saatte 18 km süratle estiğini söylemek yeterli bir bilgi
değildir. Kuzeydoğudan saatte 18 km hızla estiği söylendiğinde ise
rüzgârın hangi yönden estiği anlaşılır. Rüzgârın yönü ve hız değe-
ri balıkçıların, denizcilerin, pilotların, dağcıların ihtiyaç duyduğu bir
bilgidir.
Yönlendirilmiş doğru parçasına vektör, ölçü değeri ve birimin
yanı sıra doğrultu ve yön bilgisini de içeren büyüklüklere vektörel
büyüklük adı verilir. Kuvvet, ağırlık, yer değiştirme, hız, ivme, elekt-
rik alan ve manyetik alan vektörel büyüklüklere verilebilecek örnek-
lerden birkaçıdır.
K noktasından 1 m yürüyerek L noktasına ulaşan bir köpe-
ğin yaptığı yer değiştirme vektör diyagramı (Görsel 1.1.25) ile
nasıl ifade edilir?

Kuzey

Batı Doğu

Güney

Yön Doğrultu

K L
Görsel 1.1.25: Vektör diyagramı

1 m

Yer değiştirme vektörel bir büyüklüktür. K noktası vektörün uygu-
lama noktası yani hareketin başlangıç noktasıdır. L noktası vektörün
bitiş noktasıdır. KL doğrultusundaki okun yönü vektörün yönünü yani
hareketin yönünü gösterir. Köpeğin doğu-batı doğrultusunda doğu
yönünde yaptığı yer değiştirmenin büyüküğü 1 m'dir.
Vektörel niceliklerin toplanması günlük hayatta birçok yerde
kullanılmaktadır. Örneğin uçakların ve gemilerin koordinat sistem-
lerinde, gemilerin sefer seyrinin belirlenmesinde, coğrafi konumun
belirlemesinde ve günlük hayatta yapılan birçok eylemde vektörlerin
toplamından faydalanılır.
Bileşke kuvvet bir cisme etki eden kuvvetlerin vektörel toplamıdır.
Cisim bileşke kuvvet yönünde hareket eder. Örneğin birden fazla
kişiyle yolda kalmış bir arabayı itmeye, evdeki bir dolabı çekmeye
çalışırken arabaya ve dolaba kuvvet uygulanır. Araba ve dolabın
hareketi uygulanan kuvvetlerin vektörel toplamına yani bileşkesine
bağlıdır.

FİZİK BİLİMİNE GİRİŞ 39