Page 28 - Fizik 9 | 1.Ünite

Meraklısın a Denizde akıntıya kapılan bir kayığın (Şekil 1.1.3) ucundaki ha-
Bilgi latlardan tutarak kıyıya doğru çekmeye çalışan balıkçıların kayığa
uyguladığı kuvvetler F ve F 2 dir. Akıntı, bu kuvvetlere ters yönde
1
Uçaklar belirli bir rota
üstünden belirli bir irtifa ile ve F kadardır. Buna göre kayık, kaç newtonlık kuvvetle hangi yöne
3
uçarlar. Bu doğrultuda uça- doğru hareket eder? Bu sorunun cevabı vektörel işlemle verilebilir.
ğın yön bulmasına yardımcı Kuzey
olan sistemlere seyrüsefer F 3 = 80 N
sistemleri denir. Bu sistem
uydudan aldığı bilgileri uça- Batı Doğu
ğa iletir ve hedefe ne zaman
varacağını, rotadan ne kadar Güney
saptığını, hava koşullarının
rotayı nasıl etkilediğini uçağa
ait vektörel niceliklerin (yer 1 F = 50 N F 2 = 60 N
değiştirme, hız, ivme) değer-
lerine göre hesaplar.

Şekil 1.1.3: Tek boyutta bileşke vektör hesaplaması
Kayığa etki eden kuvvetlerin bileşkesi
R= 1 F + 2 F + F şeklinde hesaplanır. Bileşke vektörün büyüklüğü ise
3
R=50+60-80=30 N olur. Buna göre kayık 30 N büyüklüğündeki bileş-
ke kuvvetin etkisiyle güneye doğru hareket eder.

örnek soru çözüm

Cümlelerin hangilerinde skaler büyüklük yer al- I. cümlede geçen yol uzunluğu, II. cümlede
maktadır? geçen sütün hacmi, III. cümledeki ders süresi
I. Ev ile okul arasındaki yol 500 metredir. skaler niceliklerdir. IV. cümlede 100 km/h hızla
II. Bu hafta 3 litre süt aldık. kuzey yönünde giden bir araçtan bahsedilmek-
III. Fizik dersi o kadar eğlenceliydi ki 40 daki- tedir. Aracın hız büyüklüğü ile hareket yönü
ka nasıl geçti anlayamadık. verildiği için bu cümlede vektörel büyüklük bu-
IV. Araç kuzey yönünde 100 km/h hızla ilerli- lunmaktadır.
yordu.

SIRA SİZDE 8

Vektörel ve skaler nicelikler içeren ifadeler verilmiştir.
1. Masa kapıya doğru 12 N ve 8 N’lık kuvvetlerle çekildi.
2. Tasarruf yaparak biriktirdiği 160 TL miktarındaki parasına 140 TL daha ekledi.
3. Çocuklar oyuncağı 6 N ve 8 N’lık kuvvetlerle zıt yönde çekiştirdi.
4. 200 m’lik ipe 50 m daha ip eklendi.
a) İfadelerde geçen nicelikler için toplama işlemi yapınız.
b) Skaler ve vektörel niceliklerin toplama işlemindeki farklılıklar nelerdir?
c) Skaler ve vektörel niceliklerde toplama işlemine yönelik günlük hayattan örnekler veriniz.

Niceliklerin temel, türetilmiş, skaler ya da vektörel büyüklük ola-
rak sınıflandırıldığı “Fiziksel niceliklerin sınıflandırılması” etkinliğini
yapınız.

40 FİZİK BİLİMİNE GİRİŞ FİZİK BİLİMİNE GİRİŞ