Page 15 - Biyoloji 10 | KAZANIM KAVRAMA ETKİNLİKLERİ

1 BİYOLOJİ 10 Ortaöğretim Genel Müdürlüğü

NOT: Eşey kromozomlarının dışında kalan diğer kromozomlara vücut kromozomları (otozomlar) denir. Bu
kromozomlar üzerinde taşınan genlerin eşey ile bir ilgisi yoktur.

Bilgi Kutusu: Kalıtsal hastalıkların çoğu çekinik genler ile taşınmaktadır. Bu genlerin kendini göstermesi için
homozigot hâlde olması gerekir (aa gibi). Eğer anne ve babada bu genler varsa (Aa şeklinde) yavruya geçerek
hastalık ihtimalini artırır. Akrabalar genel olarak birbirine benzer gen yapısına sahiptir. Bu nedenle akraba evli-
liklerinde çekinik genlerin birbiriyle karşılaşma olasılığı artar.

Eşeye Bağlı Kalıtım:
• Üzerinde eşeyin belirlenmesi ile ilgili genlerle birlikte, bazı vücut özelliklerini de konrtol eden genleri taşıyan
kromozomlara “Eşey kromozomları (gonozomlar)” denir.

İnsanda gonozomlarla ta ınan karakterler
X Kromozomu

Y Kromozomu
II
III

I I

• Eşeye bağlı karakterler X ve Y’nin homolog olmayan bölgelerinde (II ve III) bulunan genler ile kontrol edilir.
• Bir karakter eşeye bağlı ise toplumda ya sadece dişilerde ya sadece erkeklerde ya da her ikisinde farklı ihtimalle
görülür.
• X ve Y’nin homolog bölgesindeki (I) genler eşeye bağlı değildir (Tam renk körlüğü).
X’e Bağlı Kalıtım:
• X kromozomunun homolog olmayan parçası üzerindeki genlerle belirlenir.

• Hemofili ve kısmi renk körlüğü X kromozomu üzerindeki çekinik aleller ile taşınır.
h
r
Kısmi Renk Körlüğü (X ) Hemofili (X )
Genotip Fenotip Genotip Fenotip
R
H
X X R Normal (sağlıklı) dişi X X H Normal (sağlıklı) dişi
h
H
R
X X r Taşıyıcı (sağlıklı) dişi X X Taşıyıcı (sağlıklı) dişi
h
r
h
X X r Hasta X X Hasta
R
H
X Y Normal (sağlıklı) erkek X Y Normal (sağlıklı) erkek
r
h
X Y Hasta erkek X Y Hasta erkek
NOT: Erkekler bu karakterler açısından taşıyıcı olamazlar.
Y’ye Bağlı Kalıtım:
• Y kromozomunun homolog olmayan parçası üzerindeki alellerle belirlenir.
• Toplumda sadece erkeklerde görülür.
• Kulak kıllılığı bunlara örnek verilebilir.

14