Page 20 - Fizik 10 | Kazanım Kavrama Etkinlikleri

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü FİZİK 10 5

3. ÜNİTE > Dalgalar
Konu 10.3.3. SU DALGASI 40 dk.
Kazanımlar 10.3.3.3. Ortam derinliği ile su dalgalarının yayılma hızını ilişkilendirir.

1. Yönerge Ortam derinliği ile su dalgalarının yayılma hızı arasındaki ilişki açıklanır.
Yay dalgalarında olduğu gibi ortam değiştiren su dalgalarının özelliklerinde de değişim olur. Derin bir
ortamdan sığ bir ortama geçen su dalgalarının hızı azalır, dalga boyu küçülür (Görsel 1). Frekans dalga
kaynağına bağlı olduğundan dalga frekansı değişmez. Su dalgalarının hızı sadece ortama bağlıdır. Ortam
değişmedikçe dalganın hızı değişmez.

λ λ
Dalga d s λ d λ s
kaynağı
Dalga j d j s
Sığ ortam kaynağı

Derin ortam
Der n ortam Sığ ortam
Görsel 1: Derin ortamdan sığ ortama geçen dalganın yandan ve üstten görünümü
Periyodik su dalgalarının dalga boyunu ölçmek için kullanılan, üzerinde eşit aralıklarla yarıklar bulunan
ve kendi ekseni etrafında döndürülebilen deney aletine stroboskop denir
(Görsel 2). Periyodik doğrusal dalgalara döndürülen stroboskop arkasın-
dan bakıldığında dalgaların duruyormuş gibi algılanabilmesi için strobos-
kobun yarıklarının frekansı ile dalgaların frekansı eşit olmalıdır.
Dalganın frekansı ile stroboskobun frekansı arasındaki bağıntı
f = f . N'dir.
D
S
f : Dalganın frekansı
D
f : Stroboskobun frekansı
S
N : Stroboskoptaki yarık sayısı Görsel 2: Stroboskop
Örnek Sorular
1
A
I II Su ile dolu dalga leğeninde A kenarında oluşturulan doğrusal
III su dalgalarının ilerlemesinin üstten görünümünü çiziniz.

Cevap: Su dalgaları derin ortamdan sığ ortama geçerken dalga boyu küçülür. Üstten görünümü şekildeki gibi olabilir.

j j j
1 2 3

2 Sığ ortamdan derin ortama geçen periyodik doğrusal su dalgalarında
I. Hız
II. Frekans
III. Dalga boyu
niceliklerinden hangileri artar?
Cevap: Sığ ortamdan derin ortama geçen su dalgalarının hızı ve dalga boyu artar. Frekansı değişmez. Cevap I ve III'tür.
19