Page 25 - Fizik 10 | Kazanım Kavrama Etkinlikleri

6 FİZİK 10 Ortaöğretim Genel Müdürlüğü

Ses dalgalarının bir engelden yansıması nedeniyle duyulan ikinci sese yankı denir.
Aralarında uyum bulunmayan, rahatsız edici ve düzensiz seslerin bütününe gürültü denir. Sesin gürül-
tülü, boğuk ve anlaşılmaz olmasına da uğultu denir. İnsan veya hayvan yaşamını olumsuz olarak etkile-
yen ses oluşumlarına ise ses kirliliği denir.
Örnek Sorular
1 K, L, M ve N diyapozonlarının doğal frekansları sırasıyla 256 Hz, 512 Hz, 1024 Hz ve 256 Hz'tir.
Buna göre K diyapozonuna vurulduğunda L, M ve N diyapozonlarından hangisi K ile rezonansa
girer?
Cevap: İki diyapozondan biri titreştirildiğinde diğer diyapozonun rezonansa girebilmesi için titreşen diyapozon ile aynı doğal frekansa
sahip olmalıdır. Buna göre K diyapozonu sadece N ile rezonansa girebilir.

2 Ses ile ilgili
I. Boş bir odanın duvarlarından yansıyan ses yankı oluşturur.
II. Arı kovanından gelen ses gibi boğuk ve anlaşılmaz seslere uğultu denir.
III. Rezonans, titreşim yapan bir kaynağın diğer bir kaynağı titreşime geçirmesiyle gözlenir.
IV. Tahta ile camdan elde edilen aynı frekans ve şiddete sahip seslerin hangi kaynaktan geldiği
tınısı ile belirlenebilir.
yukarıdaki ifadelerden hangileri doğrudur?
Cevap: I, II, III ve IV.
5. Yönerge Deprem dalgası ve etkileri açıklanır. Depremin büyüklüğü ve şiddeti ile ilgili bilgi verilir.

Yer kabuğunun kırılması, volkanik patlamalar ve yer altındaki boşlukların çökmesi sırasında enerji açığa
çıkar. Açığa çıkan enerjinin titreşim hareketiyle yer kabuğunda yayılmasına deprem dalgası, bu dal-
gaların geçtikleri ortamları sarsma olayına da deprem denir. Yer kabuğunda deprem esnasında oluşan
kırıklara ise fay adı verilir.
Depremin yerin altında oluştuğu noktaya depremin odağı adı verilir. Depremin odağına en yakın olan
ve sarsıntıyı en fazla hisseden yeryüzü bölgesine ise merkez üssü denir.
Deprem ile ilgilenen bilim dalına sismoloji, deprem bilimcilere sismolog; yer sarsıntılarının büyüklüğü-
nü, süresini, merkezini ve zamanını tespit etmekte kullanılan araçlara da sismograf denir.
Bir depremin büyüklüğü, deprem sırasında açığa çıkan enerjinin ölçüsüdür ve Richter (Rihter) ölçeği adı
verilen bir ölçeğe göre hesaplanır. Depremin şiddeti ise deprem nedeniyle oluşan hasara (doğa, bina ve
insanlar üzerindeki etkisine) göre belirlenen göreceli bir değerdir.
Okyanus ya da denizlerde deprem, volkan patlaması, gök taşı düşmesi gibi olaylar sonucunda açığa çıkan
enerjinin etkisiyle oluşan çok büyük genlikli dalgalara tsunami adı verilir.
Örnek Soru
I. Okyanuslardaki depremlere tsunami adı verilir.
II. Depremde sarsıntıyı en fazla hisseden yeryüzü bölgesine depremin odağı denir.
III. Farklı ülkelerde gerçekleşen farklı büyüklükteki depremlerin şiddetleri eşit olabilir.
ifadelerinden hangileri doğrudur?
Cevap: I. ifade “Okyanuslarda oluşan çok büyük genlikli dalgalara tsunami adı verilir.” II. ifade “Depremde sarsıntıyı en fazla hisseden yeryüzü
bölgesine depremin merkez üssü denir.” şeklinde olmalıdır. Yalnız III. ifade doğrudur.

24