Page 39 - Fizik 9 | Kazanım Kavrama Etkinlikleri

9 FİZİK 9 Ortaöğretim Genel Müdürlüğü

2 +q yüklü iletken K cismi, yüksüz elektroskopun topuzuna dokundurulup çekilmektedir.

+q
K

Buna göre K iletken cisminin ve elektroskopun son yük türü ve miktarı ne olur?
Cevap: Elektroskopa yüklü cisim dokundurulduğunda toplam yük, iletken cisim ve elektroskop arasında paylaşılır. Bu paylaşım, iletken
cisim ile elektroskopun büyüklükleri ile doğru orantılı olacak biçimdedir. Bu durumda +q yüklü K iletken cismi elektroskopa dokundu-
rulduğunda elektroskoptan bir miktar elektron K cismine geçer. Hem K cismi hem de elektroskop (+) yükle yüklenmiş olur. K cisminin
ve elektroskopun büyüklükleri bilinmediği için son yük miktarları hakkında bir şey söylemez. Ancak K cisminin ve elektroskopun son
yüklerinin toplamı, K cisminin başlangıçta sahip olduğu +q yüküne eşittir.

8. Yönerge Topraklama açıklanıp önemi vurgulanır.
Topraklama, yüklü bir cismi ya da sistemi iletken kablo ile toprağa bağlama işlemidir. Böylece cisim ile
yerküre arasında yük paylaşımı olur. Ancak yerkürenin yük taşıma kapasitesi tüm sistemlere göre sonsuz
büyüklükte olduğundan tüm yükü yerküre alır ve cisim nötr olur.

Günlük hayatta ise topraklama, bir elektrik devresinin toprağa bağlanmasıdır. Buradaki amaç, herhangi
bir elektrik kaçağında can ve mal güvenliğini sağlamaktır. Kaçak anında elektrik akımı, direnci düşük
olan toprak hattını seçer. Böylece elektrikli cihazı kullanan kişi ve cihaz zarar görmemiş olur.
Örnek Soru
Yanıcı veya patlayıcı madde taşıyan tankerlerden hareket sırasında yola temas edecek şekilde zincir
sarkıtılmasının nedeni nedir?
Cevap: Araç hareket hâlindeyken lastiklerin asfaltla teması sırasında sürtünmeyle elektriklenme oluşur. Araç yanıcı veya patlayıcı madde taşı-
yan bir tanker ise bu elektriklenme tehlikeli sonuçlar ortaya çıkarabilir. Sürtünmeyle tankerde biriken elektronlar, boşalma sırasında kıvılcım
çıkarır. Bu kıvılcımlar yangın ya da patlamaya neden olabilir. Bu nedenle yanıcı veya patlayıcı madde taşıyan tankerler hareket hâlinde iken
tankerden yola temas edecek şekilde zincir sarkıtılır. Bu zincir, topraklama görevi yaparak tankerde biriken elektrik yükünün toprağa akmasını
sağlar.

9. Yönerge Kazanım kavrama soruları çözülür.
Sorular
1 Yalıtkan ayaklar üzerinde durmakta olan r ve 3r yarıçaplı A ve B nötr iletken küreleri birbirine temas
hâlindeyken (-) yüklü K cismi A küresine yaklaştırılmıştır. Daha sonra küreler yalıtkan ayakların-
dan tutularak birbirinden uzaklaştırılmıştır.

B

K A
r 3r

Buna göre A ve B kürelerinin son yük miktarları ve yük türleri ne olur?

38