Page 16 - Kimya 9 | Kazanım Kavrama Etkinlikleri

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü KİMYA 9 5

4. ÜNİTE: Maddenin Hâlleri
Konu Maddenin Fiziksel Hâlleri 40 dk.
Kazanımlar 9.4.1.1. Maddenin farklı hâllerde olmasının canlılar ve çevre için önemini açıklar.
a. Suyun fiziksel hâllerinin (katı, sıvı, gaz) farklı işlevler sağladığı vurgulanır.
b. LPG (sıvılaştırılmış petrol gazı), deodorantlardaki itici gazlar, (LNG )sıvılaştırılmış doğal gaz), soğutucularda kullanılan
gazların davranışları üzerinden hâl değişimlerinin önemi vurgulanır.
c. Havadan oksijen ve azot eldesi üzerinde durulur.

1. Yönerge Maddenin fiziksel hâlleri açıklanır.

Madde katı, sıvı, gaz ve plazma olmak üzere dört temel hâlde bulunabilir.
Süblimleşme
Erime Buharlaşma
Katı Sıvı Gaz
Donma Yoğunlaşma

Kırağılaşma
Saf bir maddenin katı → sıvı → gaz dönüşümü sırasında
• Düzensizlik artar.
• Moleküller arası uzaklık artar.
• Moleküller arası çekim kuvveti azalır.
• Moleküler yapısı değişmez.
• Fiziksel özellikleri değişir.

Katı Sıvı Gaz
• Maddenin en düzenli hâlidir. • Maddenin katı hâline göre daha • Maddenin en düzensiz hâlidir.
• Tanecikler arası boşluk yok düzensizdir. • Tanecikleri arası çekim kuvveti
denecek kadar azdır. • Tanecikler arası boşluk katılar- yok denecek kadar azdır.
• Tanecikler arası çekim kuvveti dan fazla, gazlardan azdır. • Titreşim, öteleme ve dönme
oldukça fazladır. • Tanecikleri titreşim ve öteleme hareketi yapar.
• Tanecikleri titreşim hareketi hareketi yapar. • Sıkıştırılabilir ve akışkandır.
yapar. • Sıkıştırılamaz ve akışkandır. • Belirli şekil ve hacimleri yoktur.
• Sıkıştırılamaz. • Belirli hacimleri vardır ancak
belirli şekilleri yoktur.

Örnek:
X, Y ve Z saf bir maddenin üç farklı fiziksel hâlini temsil etmektedir. X, Y ve Z ile ilgili aşağıdaki bilgiler veriliyor.
• Y tanecikleri titreşim, dönme ve öteleme hareketi yapar.
• X’in Z’ye dönüşümü ekzotermiktir.
Buna göre saf maddenin fiziksel hâllerinin sınıflandırılması aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?
X Y Z
A) Sıvı Katı Gaz
B) Katı Gaz Sıvı
C) Gaz Katı Sıvı
D) Sıvı Gaz Katı
E) Katı Sıvı Gaz

Çözüm:
Gaz tanecikleri; titreşim, dönme ve öteleme hareketleri yapar. Bu nedenle Y gazdır. X’in Z’ye dönüşümü ısı vererek
gerçekleşiyorsa X sıvı, Y katıdır. Cevap D şıkkıdır.

15