Page 66 - Kimya 10 | 1.Ünite

Kimyanın Temel Kanunları ve Kimyasal Hesaplamalar
ÇÖZEREK ÖĞRENİN

1. 10 litre CO ile 7 litre O 2 gazı
tepkimeye girerse aynı şart-
larda kaç litre CO 2 gazı olu-
şur? Hangi gazdan kaç litre
artar?

2. Eşit kütlede O 2 ve Ca ele-
menti alınarak gerçekleştiri-
len tepkimede 0,2 mol CaO
elde ediliyor. Hangi elemen-
tin kaç gramı tepkimeye gir-
meden kalır?
(Ca:40 g/mol, O:16 g/mol)

YÜZDE VERİM HESAPLAMALARI
Kimyasal hesaplama yöntemleri ile tepkimelerde kullanılan madde
miktarlarına göre ne kadar ürün elde edilebileceği hesaplanabilir. Elde
edilen ürün miktarı hesaplanan ürün miktarı kadarsa bu tip tepkimeye
tam verimli tepkime denir. Fakat tepkimede elde edilen ürün genellik-
le hesaplanan ürün miktarından daha azdır. Hesaplanan ürün verimi-
nin elde edilememesinin nedenleri aşağıdaki şekilde özetlenebilir.
• İstenmeyen başka tepkimeler gerçekleşerek istenen ürünün ya-
nında yan ürünler oluşabilir veya oluşan ürünler kendi araların-
da başka tepkimeler verebilir.
• Bazı tepkimeler tersinir (geri dönebilir) tepkimedir. Oluşan ürün-
lerin bir kısmı tekrar başlangıçtaki maddeleri oluşturur.

• Sulu çözeltiler gibi bazı ortamlardan ürünün alınması zordur.
İşlemler sırasında madde kaybı olabilir.
• Elde edilen ürünün saf olmayışı, saflaştırma yapılırken madde
kaybı olması verimi düşürebilir.
• Kullanılan sistem veya cihazlardan kaynaklanan hatalar olabilir.
• Tepkimenin oluştuğu basınç ve sıcaklık koşullarına bağlı olarak
maddenin bir kısmı tepkimeye girmeyebilir.
Artanı olan tepkimelerde maddelerden biri tepkime ortamın-
da gereken miktardan fazla olabilir. Bu durumda kimyasal tepkimeye
giren maddelerden birinin artması, en az birinin de tamamen tükenme-
si gerekir. Sınırlayıcı madde bittiği için bir maddenin artması tepkime
verimi ile karıştırılmamalıdır.
Tepkime verimleri de saflık gibi % ile ifade edilir. Örneğin 100 gram
ürün oluşması beklenirken %20 verimin oluşması 20 g ürün elde edi-
lebildiğini, verimin düşük olduğunu anlatır. Verimin %100 çıkması
hesaplanan miktarın gerçekte de elde edildiğini gösterir.
Teorik (kuramsal) verim: Kimyasal tepkimede denkleştirilmiş tep-
kimeye göre hesaplanan, sınırlayıcı bileşenin tamamen kullanılmasıyla

80