Page 28 - Kimya 11 | 3.Ünite

Sıvı Çözeltiler ve Çözünürlük
Çözeltiler çözünürlük temelinde seyreltik, derişik, doygun, aşırı
doygun ve doymamış olarak sınıflandırılabilir (Görsel 3.4.2).
Seyreltik Çözelti: Çözünen madde derişimi bir başka çözeltiye göre
düşük olan veya birim hacmindeki çözünen madde miktarı az olan çö-
zeltilerdir (Görsel 3.4.2.a).
Derişik Çözelti: Çözünen maddenin derişimi bir başka çözeltiye
göre yüksek olan veya birim hacmindeki madde miktarı çok olan çözelti-
lerdir (Görsel 3.4.2.b). Derişik ve seyreltik çözelti göreceli kavramlardır.
Aynı sıcaklıkta 100 mL suya 5 gram tuz atıldığında seyreltik olan çözel-
ti, 100 mL suya 1 gram tuz atılan çözelti ile kıyaslandığında derişik olur.
Derişik çözeltiye çözücü ilave edildiğinde seyreltik, seyreltik çözelti-
ye çözünen eklendiğinde derişik çözelti elde edilir.
Doymamış Çözelti: Belirli sıcaklık ve basınçta belirli miktar çözü-
o
cüde çözebileceğinden daha az çözünen içeren çözeltidir. 20 C’ta 100
o
gram su en fazla 36 gram yemek tuzu çözebilir. 20 C’ta 100 gram suda
10 gram yemek tuzu çözülerek hazırlanan çözelti doymamış çözeltidir
(Görsel 3.4.3.a).
a) b)
Doygun Çözelti: Belirli sıcaklık ve basınçta belirli miktar çözücü-
Görsel 3.4.2: a) Seyreltik çözelti o
de çözülebilecek en fazla çözüneni çözmüş olan çözeltilerdir. 20 C’ta
b) Derişik çözelti
100 gram su en fazla 36 gram yemek tuzu çözebilir. 100 gram suda 36
gram yemek tuzu çözülerek hazırlanan çözelti doygun çözeltidir (Görsel
3.4.3.b).
Aşırı Doygun Çözelti: Belirli sıcaklıkta doymuş çözelti oluşturmak
o
için gerekli olandan daha fazla çözünen içeren çözeltidir. 20 C’ta 100
o
gram su en fazla 36 gram yemek tuzu çözebilir. Sıcaklık 50 C’a çıkarıl-
dığında 100 gram su 40 gram yemek tuzunu çözebilir. Aşırı doygun çö-
o
zelti kararsızdır sıcaklık 20 C’a düşürüldüğünde 1 gram yemek tuzu çö-
kerek çözelti tekrar doygun hâle gelir (Görsel 3.4.3.c).

10 g NaCl 36 g NaCl 40 g NaCl

100 mL
100 mL 100 mL
Su Su Su

a) Doymamış b) Doygun c) Aşırı doygun
çözelti çözelti çözelti
Görsel 3.4.3: Çözelti türleri
Belirli sıcaklık ve basınçta 100 gram çözücüde çözünen madde deri-
şimine çözünürlük denir. Çözünürlük birimi genellikle g/100 g su ola-
rak kullanılır.
Maddelerin çözünürlüğü sıcaklık, basınç, çözücünün türü ve ortak
iyon etkisi ile değişebilir. Çözünürlük maddelerin kimlik özelliğidir. Bir
o
başka deyişle ayırt edici özelliğidir. Örneğin 20 C’ta 100 gram suda en
o
fazla 36 gram yemek tuzu çözünürken 20 C’ta 100 gram suda en fazla
88 gram sodyum nitrat çözünebilir.
Bazı katıların farklı sıcaklıklardaki çözünürlükleri Tablo 3.4.1’de
verilmiştir.
çözünenin kütlesi (g)
Çözünürlük =
100 g çözücü

146