Page 5 - Kimya 12 | 3.Ünite
P. 5
1. BÖLÜM: HIdROKARBONLAR
Ilk dört üyeden sonraki alkanların adlandırılması IUPAC tarafından Tablo 3.3: Karbon Sayısı 5’ten 10’a
kabul edilen eklere göre yapılır. Alkan kaç karbonlu ise o karbon sayı- Kadar Olan düz Zincirli
sını ifade eden ön ekin sonuna alkan sözcüğündeki -an eki getirilerek Alkanların Formülleri ve
adlandırma yapılır. Örneğin 5 karbonlu alkan, 5 ekini ifade eden penta Adları
ve alkan adından gelen -an eki birleştirilerek pentan şeklinde adlan- Karbon Formül Adı
dırılır. 5’ten 10’a kadar olan düz zincirli alkanların molekül formülleri ve Sayısı
adları yandaki tabloda gösterilmiştir (Tablo 3.3). 5 C H 12 Pentan
5
Alkanlardan bir hidrojen eksilmesi ile oluşan radikal gruplara alkil denir 6 C H 14 Hekzan
6
ve R– şeklinde gösterilir. Alkiller türedikleri alkana göre adlandırılır. 7 C H 16 Heptan
7
Alkil hangi alkandan türemişse o alkanın adının sonundaki -an eki 8 C H Oktan
8
yerine -il eki getirilir. Örneğin metan (CH ) bileşiğinden bir hidrojen 9 C H 18 Nonan
4
eksilmesiyle oluşan alkil grubu (–CH ), metan adının sonundaki -an 9 20
3
eki yerine -il eki getirilerek metil şeklinde okunur. düz zincirli alkillerin 10 C H 22 dekan
10
ilk 5 üyesinin adları aşağıda gösterilmiştir (Tablo 3.4).
Tablo 3.4: düz Zincirli Alkillerin Ilk 5 Üyesi
Formül Yarı Açık Formülü Adı
–CH –CH Metil
3 3
–C H –CH –CH 3 Etil
2
2
5
–C H 7 –CH –CH –CH 3 Propil
2
3
2
–C H 9 –CH –CH –CH –CH 3 Bütil
4
2
2
2
–C H –CH –CH –CH –CH –CH Pentil
5 11 2 2 2 2 3
düz zincirli alkanlar adlandırılırken herhangi bir dallanma olmadığını
belirtmek için alkanın adının önüne n- (normal) eki getirilir.
CH –CH –CH –CH 3 CH –CH –CH –CH –CH 3
2
2
2
3
2
2
3
n-Bütan n-Pentan
dallanmış alkanların adlandırılması aşağıdaki kurallara göre yapılır:
1. Moleküldeki en uzun karbon zinciri seçilir. Seçilen bu zincire ana
zincir denir. Ana zincir dışında kalan gruplara yan grup ya da dal
denir.
Yan grup (dal) CH 3 Yan grup (dal) CH –CH 3
2
CH –CH –CH –C–CH –CH CH –CH–CH –CH–CH
3 2 2 2 3 3 2 3
Yan grup (dal) CH CH –CH
3 2 3 Yan grup (dal)
2. Ana zincirdeki karbon atomlarına numara verilir. Numaralandırma
yan gruba en yakın uçtan başlanarak yapılır.
1 2 3 4 4 3 2 1
CH –CH–CH –CH 2 CH –CH –CH–CH 3
3
3
2
2
CH 5 CH CH
3 3 3
3. Ana zincirde birden fazla yan grup varsa iki uçtan başlanıldığı
zaman karşılaşılan ilk yan gruba bakılır. Ilk yan gruplar ana zinci-
rin uçlarına eşit mesafede ise ikincilere, onlar da eşitse diğerlerine
bakılır.
12. SINIF KIMYA 131
