Page 13 - Kimya 9 | 3. Ünite

Kimyasal Türler Arası Etkileşimler

Neler Kazanılacak? İyonik bağın oluşumu iyonlar arası etkileşimler ile ilişkilendirilirken
a) Nötr atomların ve tek atomlu iyonların Lewis sembollerini (ilk 20 element),
b) İyonik bileşiklerin yapısal birimleri ile kovalent bileşiklerin yapısal birimlerinin (molekül) karıştırıl-
maması gerektiği vurgulanacaktır.
c) İyonik bağların açıklanmasında bilişim teknolojilerinden (animasyon, simülasyon, video vb.) yarar-
lanılacaktır.

? BİLİYOR MUSUNUZ? GÜÇLÜ ETKİLEŞİMLER

Çevremizde gördüğümüz maddelerin çeşitliliğinin sebebi atom-
ların farklı şekillerde etkileşmesidir. Soy gazlar dışındaki atomlar
elektron alışverişi veya elektron ortaklaşması yaparak başka atom-
larla etkileşerek bileşikleri oluşturur. Burada sorulması gereken soru,
atomlar neden elektron alıp vermekte veya elektronunu ortaklaşa
kullanmaktadır? Sonrasında akla şu soru gelebilir: Atomlar neden
birbirleriyle etkileşerek bileşikleri oluşturur?
Atomlar bileşik oluştururken soy gaz elektron dizilimine benze-
mek için değerlik elektronu adı verilen son katmanlarındaki elektron-
ları alır, verir veya ortaklaşa kullanır. Periyodik sistemde I A , II A ,
III A grubunda bulunan elementler (H hariç) soy gaz elektron dizili-
mine ulaşmak için son katmanlarındaki elektronları verir. Verdikleri
elektron sayısı kadar (+) değerlik alır. IV, V, VI, VII A gruplarında bu-
lunan ametaller ise bileşik oluştururken (-), (+) değerlik alır. Ayrıca
ametaller bileşik oluştururken son katmandaki elektronlarını ortak-
laşa kullanma eğilimi de gösterir. Bu durum ametallerin kendi arala-
rında bileşik oluşturmasını sağlar. Kısaca periyodik sistemde metaller
Görsel 3.3.1: Demir çelik fabrikasın-
dan görüntü elektron verme, ametaller elektron alma eğilimi gösterir.
Atomlar bileşik oluştururken güçlü etkileşimler meydana gelir.

Demirin erime noktası 1538 Güçlü etkileşimlerde atomların son katmanındaki elektronları etkile-
o
C’tur. Demirin erime noktası- şir. Bu nedenle bağ oluşumunu göstermek için yalnızca değerlik elekt-
nın bu kadar yüksek olmasının ronlarının gösterildiği yapılar kullanılır. Bu yapılar Lewis yapısı ola-
nedeni demir atomlarını bir ara- rak adlandırılır.
da tutan güçlü etkileşimlerdir. Lewis yapısı, bir element sembolü ile son katman (değerlik)
Demir çelik fabrikalarında de- elektronlarının sayısını gösteren noktalardan oluşur. Bir atomun
mirin eritilmesi için kullanılan Lewis yapısı aşağıdaki şekilde yazılır.
fırınlardaki malzemelerin erime
o 1. Elementin katman elektron dizilimi yazılır.
noktası 1538 C’tan daha yük-
2. Son katmandaki elektron sayısı bulunur.
sek olmalıdır. Bu nedenle demir
çelik fabrikalarında kullanılan 3. Element sembolü yazılır.
fırınlar MgO içeren tuğlalardan
4. Element sembolününün çevresine değerlik elektron sayısı ka-
yapılır. Çünkü MgO’in erime
o dar nokta konur.
noktası 2852 C’tur. MgO’in eri-
Bu noktalar sembolün dört tarafına önce teker teker yerleştirilir.
me noktasının bu kadar yüksek
Eğer dörtten fazla elektronu varsa sekize (oktete) ulaşıncaya kadar
olmasının nedeni de magnez-
noktalar ikişerli olacak şekilde eşleştirilir.
yum ve oksijenin güçlü iyo-
nik bağlarla bağlı olmasından
kaynaklanmaktadır.

108