Page 30 - Liseye Hoş Geldin - Kimya

KİMYA

ÖRNEK ETKINLIKLER ÖRNEK ETKINLIKLER

Sayfa 32'de ''NUMARANI BUL'' ve sayfa 33'te ''EKSİĞİNİ TAMAMLA'' etkinliklerini yaparken aşağıda verilen metin size
yardımcı olacaktır.

ATOM VE PERİYODİK SİSTEM

Elementin en küçük özelliğini taşıyan atom ile ilgili ilk düşünceler binlerce yıl önce Democritus tarafından ortaya atılmıştır. Atom
ile ilgili ilk bilimsel teoriler 19. yüzyılda ortaya konulmuştur. Deneysel gözlemlere dayanarak atomun yapısını ve davranışını
akılcı bir biçimde açıklayan şekillere atom modeli denir. Atom hakkında ilk bilimsel model John Dalton tarafından ortaya
atılmıştır. Bilardo topuna benzetilen Dalton atom modeline göre atomlar çok yoğun ve içi dolu kürelerdir. Joseph John Thomson
katot ışınları ile yaptığı deneylerde negatif (-) yüklü taneciklerin (elektronların) varlığını kanıtlamıştır. Thomson atomu basitçe
üzümlü keke benzetmiştir. Thomson atom modeline göre elektron adı verilen negatif (-) yüklü tanecikler, pozitif yüklü atomun
içinde homojen olarak dağılmıştır. Rutherford, Thomson atom modelinin doğruluğunu kanıtlamak için alfa saçılması deneyini
yapmıştır. Rutherford atom modeline göre bir atomda pozitif yükün tümü, çekirdek denilen küçük bölgede toplanmıştır.
Yörüngeli model olarak da bilinen Bohr atom modeline göre elektronlar çekirdekten belirli uzaklıkta ve belirli enerjiye sahip
yörüngelerde bulunur. Bu yörüngelere; enerji düzeyi (seviyesi), katman veya kabuk denir. Elektronun çekirdeğe en yakın en
düşük enerjili hâline atomun temel hâli denir. Temel hâlde atom kararlıdır ve ışın yaymaz. Elektronun dışarıdan enerji alarak
daha yüksek enerji düzeyine geçmesine atomun uyarılmış hâli denir. Atom uyarılmış hâlde kararsızdır. Kararlı olmak için
düşük enerjili temel hâle geçer. Temel hâle geçerken aldığı enerjiyi ışıma (emisyon) olarak geri verir.

J. Dalton J. J. Thomson E. Rutherford N. Bohr E. Schrödinger

1803 1897 1912 1913 1926

Atom çekirdeğini pozitif yüklü protonlar ve yüksüz nötronlar oluşturur. Çekirdekte bulunan taneciklere (proton ve nötronlara)
nükleon denir. Proton, atom çekirdeğinde bulunan pozitif yüklü taneciktir. Nötron ise atom çekirdeğinde bulunan yüksüz
taneciktir. Elektron, çekirdeğin etrafında bulunan negatif yüklü taneciktir. Bohr atom teorisinden sonra geliştirilen modern
atom teorisi “orbital” kavramına dayanır. Orbital, elektronların yüksek bulunma olasılığına sahip üç boyutlu uzay bölgeleri
olarak adlandırılır. Atom orbitalleri farklı büyüklük ve şekillere sahiptir. s, p, d ve f olmak üzere 4 farlı atomik orbital çeşidi vardır.

s orbitali p orbitali d orbitali f orbitali

Elektronlar atomik orbitallere yerleşirken Aufbau ilkesine göre önce en düşük, daha sonra yüksek enerjili atom orbitallerine
atomun enerjisini en aza indirecek şekilde yerleşir. Buna göre elektronlar orbitallere yerleşirken 1s 2s 2p 3s 3p 4s 3d 4p sırasını
takip eder. Pauli dışlama ilkesine göre bir atom orbitalinde zıt yönlü olmak koşuluyla en fazla iki elektron bulunabilir. s, p, d ve
f orbitallerinde sırası ile maksimum 2, 6, 10 ve 14 elektron bulunabilir. Hund kuralına göre temel hâldeki elektronlar eş enerjili
atom orbitallerine önce birer birer aynı yönlü daha sonra eşleşirken zıt yönlü olarak yerleşir.

30 LİSEYE HOŞ GELDİN