Page 197 - Sanat Tarihi -12

İSLAM VE TÜRK MİMARİSİ 6.
ÜNİTE

6.3.2. Saraylar

İslam mimarisinde saraylara ilk defa Emeviler Dönemi’nde rastlan-
maktadır. 711-715 yılları arasında Halife Velit zamanında yapılan ve
1868’deki kazılarda ortaya çıkarılan Kusayr Amra Sarayı, Lut Gölü’nün
kuzeyinde yer almaktadır. Etrafı kalın surlarla çevrilmiştir. İki bölümden
meydana gelen sarayın birinci bölümünde kilise planlarını andıran üç
sahınlı bir salon vardır. İkinci bölüm ise üç küçük odadan oluşan hamam
bölümüdür. Duvarlarda Arapça, Yunanca isimlere ve resimlere rastlan-
maktadır. Bu isimler Emeviler tarafından mağlup edilen kral ve hükümdar-
lara aittir. Resimlerde ise doğum ve av sahneleri işlenmiş olup Yunan ve
Sasani etkisi görülmektedir. Bu dönemin saraylarından olan Mişatta
Sarayı (743-749), revaksız bir avluyla birbirinden ayrılan iki bölümden
meydana gelmiştir. Güney cephe duvarının ortasında yer alan giriş kapısı
payandalarla desteklenmiştir. Payandaların üzerinde ve ön cephede süsle-
meler yoğun biçimde verilmiştir. Eserde zengin taş işçiliği ve bitkisel
Görsel 6.37
süslemeler dikkat çekmektedir. Süslemelerde aslan, grifon ve sfenks Bitki ve hayvan şekilli süslemeler,
kabartmaları görülmektedir. Hayvanlar realist (gerçekçi) biçimde ele Mişatta Sarayı
alınmıştır. Eserdeki hayvan figürlü süslemelerde Orta Asya Türk resim
sanatının etkileri görülür. Saraya ait kabartmalar Berlin Müzesinde
segilenmektedir (Görsel 6.37).

İspanya’daki İslam eserlerinin en güzel örneklerinden olan El Hamra
Sarayı’nın temeli 1232 yılında atılmıştır. Saray, aynı aileden gelen çeşitli
hükümdarlar tarafından yapılan ilavelerle genişletilmiştir. El Hamra Sarayı;
yazlık saray, resmi tören elçi salonu, kız kardeş Görsel 6.38
salonu, harem, bahçeler, birbiriyle bağlantılı Aslanlı Avlu,
köşkler, çok sayıda oda ve hamamdan oluşur. El Hamra Sarayı,
Kurtuba
Gösterişli Aslanlı Avlu’nun tam ortasında, On
İki Aslan Heykeli’nin taşıdığı bir havuz bulun-
maktadır (Görsel 6.38). Sarayın süslemelerinde
yoğun olarak mermer, alçı ve çini kulla-
nılmıştır. Alçı kaplamalarında arabesk süsleme-
ler, geometrik ve bitkisel süslemeler görülmek-
tedir. Eserde kemer, kubbe geçişlerinde pan-
dantif (kubbeye geçiş ögesi) ve kubbelerde
mukarnas kullanımı önemli bir yer tutmaktadır
(Görsel 6.39). Saray, yapımında kullanılan
kırmızı tuğlalardan dolayı İslam dünyasında
“Kırmızı Saray” anlamına gelen “El Hamra”
adını almış, Batı dünyasında ise “Rosa” adıyla
tanınmıştır.

778’de Halife Mansur tarafından Bağdat’ın
120 km batısında yaptırılan Uhaydir Sarayı,
iki katlı olarak yapılmış olup yüksek duvarlar
ve köşelerde payandalarla desteklenmiştir.
Sarayda yarım daire ve at nalı kemerlerin yanı
sıra ilk defa sivri kemerler ve çok sayıda eyvan Görsel 6.39
kullanılmıştır. Aslanlı Avlu kapı süslemeleri detayı, El Hamra Sarayı, Kurtuba

197