Page 192 - Sanat Tarihi -12

6. İSLAM VE TÜRK MİMARİSİ
ÜNİTE

Minarede tuğla üzerine yazılmış kûfi kitabeler, bitkisel motifler ve geometrik
şekiller vardır. Karahanlı ve Büyük Selçuklu minarelerindeki yukarıya doğru
daralma bu minarede, gövdeyi farklı kısımlara bölerek sağlanmıştır.

13. yüzyıla ait bir Selçuklu eseri olan Yivli Minare, Antalya’daki ilk İslam
eserlerindendir. Kaidesi kesme taştan olup gövde kısmı tuğladan yapılmış ve
firuze renkli çinilerle süslenmiştir. Sekiz yivli, otuz sekiz metre yüksek-
liğindeki minareye doksan basamaklı bir merdiven ile çıkılmaktadır. Minare
gövdesinde bulunan yivlerinden dolayı bu isimle anılmıştır (Görsel 6.26).

6.2.4. Medreseler

İslam ve Türk mimarisinde medreseler ilk kez Karahanlılar ve Gazneliler
Dönemi’nde yapılmıştır. Medreselere devlet memuru yetiştirilmesi
amacıyla Büyük Selçuklular Dönemi’nde büyük önem verilmiştir. Vezir
Nizamülmülk tarafından düzenlenen ve Nizamiye Medreseleri adıyla
anılan medreselerde dinî ilimlerin yanında tıp, matematik ve astronomi
gibi dersler okutulmuştur. 11. yüzyılın başında yaptırılan Bağdat Nizamiye
Medresesi’nden günümüze bir şey kalmamıştır.

Sultan Melikşah zamanında yaptırılan Hargird Medresesi (1087), harabe
hâlindedir. Kare bir avlu etrafında dört eyvandan oluşan plana sahiptir. Eyvanın
(üç yönden kapalı, bir yönden açık, üstü örtülü mekân) tuğla hamurundan
yapılan çiçekli kitabesi bugün Tahran Müzesindedir.

Sultan Melikşah tarafından yaptırılan diğer medrese ise Rey Medresesi’dir.
Dört eyvanlı olarak yapılan medrese zengin stuko süslemelere sahiptir.
Medresenin günümüze kadar ulaşan kısımlarında bulunan süslemelerin
geometrik bölümler içerisinde kıvrık dallardan yapıldığı görülmektedir.
Medresenin mihrap bölümü süslemeleri ile dikkat çekmektedir. Bu süsle-
meler arasında karşılıklı iki sülün ve diğer kuş figürleri yer almaktadır.
Görsel 6.26
Yivli Minare, Antalya
12. yüzyılın ortalarında Danişmentliler tarafından yapılan Tokat (1151)
ve Niksar (1157) Yağıbasan Medreseleri, Anadolu’daki “ilk kapalı
avlulu” medreselerdir. Medreseler ortada kubbenin örttüğü avlu etrafında
eyvanlardan ve hücrelerden meydana gelmiştir. Niksar Yağıbasan Medresesi
restore edilmiş ve müze olarak kullanılmaktadır.

Anadolu Selçukluları Dönemi’nin anıtsal
mimari eserlerinden olan Konya Karatay
Medresesi (Görsel 6.27), 1251’de yaptırıl-
mış kubbeli medreselerdendir. Dengeli ve
Görsel 6.27
Karatay Medresesi, simetrik plana sahiptir. Büyük kubbenin
Konya ortasında aydınlık feneri vardır. Eyvanın
iki yanında kubbeli odalar yer almaktadır.
Kubbenin duvarlarında zengin çini mozaik-
ler, eserin ana girişinde ise geometrik
süslemeler bulunmaktadır.

192