Page 190 - Sanat Tarihi -12

6. İSLAM VE TÜRK MİMARİSİ
ÜNİTE

6.2.2. Türbeler

İslam dünyasında tanınmış kişilerin mezarı üzerine kurulan yapılara
türbe denmektedir. İslam sanatı içinde bilinen ilk türbe Abbasiler Dönemi’ne
ait Kubbetü-s Süleybiye’dir. İç içe iki sekizgen duvardan oluşan yapının
ortasında kubbe ile örtülü merkezî bir bölüm vardır. Ana giriş kapısı
tuğladan zengin geometrik şekillerle süslenmiştir.

Kubbetü’s Süleybiye dışında ilk türbe örnekleri, X. yüz-
yılda, Türk hakimiyetindeki Horasan ve Türkistan bölge-
lerinde görülmeye başlamış ve XI-XII. yüzyıllarda,
Gazneliler ve Büyük Selçuklu Dönemi’nde, Azerbaycan
ve İran’da yaygınlaşmıştır. Bu dönemin ilk örneklerinden
olan Arap Ata Türbesi, 978’de yapılmıştır. Kare planlı,
tek kubbeli olarak yapılan ve kubbeye geçişte kullanılan
üç dilimli, yonca biçimli tromplarıyla daha sonraki türbe-
lere örnek teşkil eden eser, tuğladan süslemelere sahiptir.

Karahanlılarla başlayan türbe mimarisi, Selçuklular Döne-
mi’nde büyük gelişme göstermiştir. Sultan Sencer Türbesi,
kare şeklindeki taban üzerine oturtulmuştur. Galerilerle (üst
katlardaki yarım sahın) çevrili üst bölüm, hafif sivri çift
Görsel 6.21 kubbe sırlı tuğlalar ile kaplanmıştır (Görsel 6.21).
Sultan Sencer Türbesi, Merv
Çadırların tuğladan abideler hâlinde ebedileştirildiği eser olarak bilinen
Horasan’daki Radkan Kümbeti, içten kubbeli, dıştan konik çatı ile örtülü,
silindirik bir yapı olup firuze çinileri ile dikkat çekmektedir.

Akkoyunlu Devleti’nin ilgi çeken yapılarından olan Ahlat Emir
Görsel 6.22 Bayındır Kümbeti, 1491’de yapılmıştır. Silindirik gövdeli yapı, sütunlar
Emir Bayındır üzerine dekoratif kemere sahip olup üzeri konik külahla kapatılmıştır
Kümbeti,
Ahlat (Görsel 6.22).

Danişmentlilere ait Niksar’daki Kırk Kızlar Kümbeti 12.
yüzyılda, taş temel üzerine tuğladan yapılmış sekizgen bir
yapıdır. Piramit külahı yıkılmış, tuğla kubbesi ortaya çıkmıştır.
Tuğla ve çini süslemeleri gösterişli olan yapı yıkılmaya yüz
tutmuştur.

Anadolu Selçuklularının ilk kümbet tarzı eserlerinden olan
II. Kılıçaslan Kümbeti, Konya’da Alaaddin Camii avlusun-
dadır. Kesme taştan, on kenarlı, prizmatik gövdeli, piramit
külahla örtülü olan yapı, kabartma çini kitabeli lahitleriyle
önemli bir yere sahiptir.

Karahanlılar, Büyük Selçuklular ve Anadolu Selçukluları Dönemi’nde
türbeler kümbet şeklinde yaptırılmıştır. Kümbetlerin bu şekilde
yaptırılmasının sebeplerini araştırınız ve arkadaşlarınızla paylaşınız.

190