Page 63 - Sanat Tarihi -12

İLK ÇAĞ’DA DOĞU AKDENİZ HAVZASI UYGARLIKLARI VE BİZANS 3.
ÜNİTE

Urartu gibi bir çok toplum tarafından kullanılmış ve alfabe yazısına öncülük
etmiştir.

Mimari

Mezopotamya’da yeterince taş bulunmadığı için yapılar kerpiçten
yapılmıştır. Kerpiç taş gibi dayanıklı olmadığından mimari yapıların bir
çoğu günümüze kadar varlığını koruyamamıştır. Buna rağmen elde edilen
bilgiler Sümerlerin kentleri koruyan kalın surlar, gösterişli sur kapıları,
saraylar, tapınaklar ve evler inşa ettiklerini göstermektedir.

Sümerler kerpiçten, kalın surlarla çevirdikleri şehirlerin içinde tanrılar
için tapınaklar, krallar için saraylar ve konutlar yapmıştır. Nehir taşmaları-
na karşı yapılmış yüksek setler üzerinde yer alan tapınak ve saraylar
dikdörtgen avlunun etrafına dizilmiş çeşitli oda ve koridorlardan oluşmak-
tadır. Saraylarda; yönetim birimleri, odalar, özel bölümler, depolar Görsel 3.2
dikdörtgen bir avlu çevresinde sıralanmıştır. Sümerler, saray planlarının Sümerlere ait dış kaplama
küçültülmüş şeklini uyguladıkları evlerinin üzerlerini ise ahşap çatı ile mozaik örnekleri, Uruk
örtmüşlerdir. Kerpiçten, kalın duvarlarla yapılan ve avlunun etrafını saran
odalardan oluşan evlerde pencere olmadığından cephelere yerleştirilen
payelerle süsleme yapılmıştır. Odaların üstü ahşap çatı ya da tuğladan
örülmüş tonoz ve kubbelerle örtülüdür. Sümerler kalın ve yüksek kerpiç
duvarların dayanıklılığını artırmak için yapıların dış taraflarına destek
duvarları (payanda) örmüşlerdir. Duvar yüzeyleri ise bazen boya ve sırlı
tuğlalarla bazen de pişmiş toprak, mozaik veya madenî levhalarla kapla-
narak süslenmiştir (Görsel 3.2).

Sümer mimarisinin en önemli yapı türü Duvara dekor olarak Kutsal oda
ziggurat (kule tapınak) denilen tapınaklardır yerleştirilen nişler
(Görsel 3.3). Çoğunlukla kerpiçten yapılan
zigguratlar üst üste yerleştirilmiş, gittikçe Merkezi
küçülen taraçalardan oluşan ve yukarı tapınak
doğru yükselen bir mimariye sahiptir.
Zigguratlarda katlar birbirine merdiven
veya rampalarla bağlanmış, en üst katta
ise kutsal eşyaların konulduğu ve tanrı-
lara sunulan kurbanların kesimi için
yapılmış masaya benzeyen sunağın
bulunduğu bir oda yer almaktadır. Sümerler astronomi ile de Sırlı tuğla
yakından ilgilenmiş oldukları için zigguratlar dinsel amaçların Merkezi ve yan duvarlar
dışında, gözlemevi olarak da kullanılmıştır. Sümer zigguratlarının merdivenler
en güzel örneklerinden birisi bugün Irak’ın Nasiriyah (Ur) kenti yakın-
Görsel 3.3
larında bulunan ve Ay tanrısı Nanna’nın adına MÖ 2000’lerde yapılan Ur Zigguratı’nın kesiti (temsili resim)
büyük Ur (Nanna) Zigguratı’dır (Görsel 3.3). Zaman içinde büyük oranda
tahrip olan tapınak MÖ 6. yüzyılda, Babilliler tarafından restore edilmiştir.
Sümerlerde mezar mimarisi, çevresindeki diğer uygarlıkların aksine geliş-
memiştir. Az sayıda bulunan ve bilinen en eski kubbe örneğinin uygulan-
dığı Sümer mezarları, dikdörtgen odalar şeklindedir.

63