Page 12 - Sosyoloji 1 | 2.Ünite

2. ÜNİTE Toplumsal Yapı ve Toplumsal İlişkiler

Toplumsal İlişki Türleri

HAZIRLIK SORULARI

1. Okul müdürünüz, öğretmenleriniz, sınıf arkadaşlarınız ve anneniz ile kurduğunuz ilişkiler ne gibi
farklılıklar gösterir?
2. Toplumsal ilişkiler her zaman isteğe bağlı olarak mı gelişiyor? Neden?

KAVRAMLARIMIZ

Birincil İlişkiler, İkincil İlişkiler, Zorunlu İlişkiler, İsteğe Bağlı İlişkiler, Resmî İlişkiler, Resmî Olmayan İlişkiler

TOPLUMSAL İLİŞKİ TÜRLERİ

İnsanlar toplum içinde sadece bir nicelik (sayısal değer) değildir. Her insanın diğer insanları etkileyebilen özellikleri,
değerleri vardır. Bu özellik ve değerler en az iki kişinin bulunduğu her ortamda sosyal ilişkinin kurulmasına yardımcı olur.
Sosyal ilişki iki ya da daha fazla insan arasında belli bir zaman sürecinde ve bir amaca yönelik olarak kurulan bağdır.

Toplumsal ilişki aşağıda belirtilen farklılıklara göre sınıflandırılabilir.

Birincil ilişkiler, içten ve samimi duygularla, sevgi ve dostluk bağı kurularak oluşan ilişkilerdir. Az
İlişkinin sayıda kişiyle oluşan, uzun süreli ve resmî olmayan ilişkilerdir. Aile bireyleri arasındaki ilişki, arkadaşlık
Niteliğine ilişkisi, akrabalık ilişkileri ve köydeki ilişkiler birincil ilişkilere örnektir.
Göre
İkincil ilişkiler, resmî, kısa süreli, yüzeysel ve çok sayıda kişi arasında geçen ilişkilerdir. Çıkar amaçlı
kurulur. Amir-memur ilişkisi, komutan-er ilişkisi, oyuncu-izleyici ilişkisi ikincil ilişkilere örnektir.

Kısa süreli (iğreti) ilişki, kısa bir zaman süreci içinde gerçekleşir. Genellikle ikincil ilişki özelliği taşır.
Garson-müşteri ilişkisi, otobüs yolculuğunda kurulan ilişkiler kısa süreli ilişkilere örnektir.
Süresine Uzun süreli ilişkiler, devamlılık arz eder ve bazen insanın doğumundan ölümüne kadar sürebilir. Genel-
Göre likle bireyler arasında birincil ilişkiler gözlenir. Aile, evlilik, arkadaşlık, akrabalık ilişkileri buna örnektir.
Devirli (Periyodik) ilişkiler, belirli zaman aralıklarıyla bir arada bulunularak kurulan ilişkilerdir. Hafta-
lık halı saha maçı, gün toplantıları, belirli bir yılda mezun olanların yıllık toplantıları devirli ilişkilere örnektir.

Birey-birey ilişkisi, iki insan arasında gerçekleşen ilişkidir. Anne ile çocuğu, alıcı ile satıcı, eşler arasın-
daki ilişki birey-birey ilişkisine örnektir.
Birey-grup ilişkisi, bir insan ile bir grup arasında gerçekleşir. Futbolcu-takım arkadaşları, işçi-sendika
Birey
Sayısına üyeleri, öğretmen-sınıf arasındaki ilişki birey-grup ilişkisine örnektir.
Göre Grup-grup ilişkisi, bir grubun diğer bir grup ile ilişkisini ifade eder. İki okul öğrencisinin bir yarışma
sebebiyle kurduğu ilişki, bir siyasi partinin diğer bir siyasi partiyle kurduğu ilişki grup-grup ilişkisine örnektir.
Grup-toplum ilişkisi, bir grubun toplumla olan ilişkisidir. Sivil toplum örgütlerinin toplumu ilgilendiren
konularda çalışma yapması grup-toplum ilişkisine örnektir.
İsteğe bağlı ilişkiler, insanların kendi istek ve arzusuyla kurduğu ilişkilerdir. Arkadaş olmak, halk oyun-
Katılım
Biçimine ları kursuna katılmak, bir derneğe üye olmak isteğe bağlı ilişkilere örnektir.
Göre Zorunlu ilişkiler, insanın isteği ve iradesi dışında kurmak zorunda olduğu ilişkilerdir. Aile ve akrabalık
ilişkisi zorunlu ilişkilere örnektir.
Resmî ilişkiler, amaçları taraflarca bilinen, yazılı kurallarla düzenlenen, ikincil ilişkilerdir. Amir-memur,
Kuruluş
işveren-işçi ilişkisi buna örnektir.
Biçimine
Resmî olmayan ilişkiler, yazılı kurallarla düzenlenmeyen birincil ilişkilerdir. Arkadaşlık-komşuluk-
Göre
akrabalık ilişkisi resmî olmayan ilişkilere örnektir.
Tablo 2.6: Toplumsal ilişkinin farklılıkları.

66