Page 8 - Sosyoloji 1 | 2.Ünite

2. ÜNİTE Toplumsal Yapı ve Toplumsal İlişkiler

Okuma Parçası

Aşağıdaki metinleri okuyarak soruları cevaplayınız.
FİL HİKAYESİ
Mevlâna’nın Mesnevi’sinde fil hikâyesi şöyle kaleme
alınmış: Hintliler halka göstermek üzere bir fil getirip Fil, bir yelpazeye benziyor.
karanlık bir ahıra koydular. Hayvanı görmek için o
kapkaranlık yere bir hayli adam toplandı. Fakat ahır o
kadar karanlıktı ki gözle görmenin imkânı yoktu. Göz
gözü görmeyecek kadar karanlık yerde file ellerini Fil, bir taht gibidir.
sürmeye başladılar.
Fil bir oluğa benziyor. Fil, bir hortum
Birisi filin hortumunu eline geçirdi: “Fil bir oluğa gibidir.
benziyor.” dedi. Başka birinin eline filin kulağı geçti:
“Fil, bir yelpazeye benziyor.” dedi. Bir başkasının eline
filin ayağı değdi ve dedi ki: “Fil, bir direğe benziyor.” Fil, bir direğe benziyor.
Bir başkası da filin sırtını elledi: “Fil, bir taht gibidir.”
dedi.

Herkes, filin neresine dokunduysa fili ona göre
anlatmaya koyuldu. File dokunanların sözleri, öngörüleri
yüzünden birbirine aykırı oldu. Fakat herkesin elinde bir
mum olsaydı sözlerinde farklılık olmazdı (Görsel 2.9).
Görsel 2.9: Tom Cheney'nin karikatürü
(Mevlâna, Mesnevi, 3. Cilt, s. 101,102)

SİNDİRİM SİSTEMİ TOPLUMSAL SİSTEM
Bir çocuğun babasına “Niçin insanların midesi var-
dır?” sorusunu sorduğunu hiç duydunuz mu? Bu soru
üzerinde biraz duralım. Babanın yerinde siz olsaydınız bu
soruyu nasıl cevaplardınız? Muhtemelen cevabınızı “Eğer
Parotis bezi insanın midesi olmasaydı ne olurdu?” noktasından hare-
Dil altı ketle verirdiniz. Böylece soruyu bir başka soru ile cevap-
tükürük bezi
lamış olurdunuz. “Eğer midemiz olmasaydı yiyecekler
nereye giderdi?” Biraz daha açıklama yapmak isteseydi-
niz sindirim sistemi düşüncesini vermeniz ve sindirim
Karaciğer Yemek sisteminin içerdiği diğer ögeleri betimlemeniz gerekirdi.
borusu Sonra da sindirim sisteminde midenin rolünün ne olduğu
üzerinde dururdunuz.

İnsanların niçin mideleri olduğuna verilen cevap
aslında bir işlevsel açıklamadır. Bu tür açıklamaların
temel karakteristiği bir sistem modelinin kurulması ve
ögelerin sistemin işlerliğine katkıda bulunmalarıdır.
Safra kesesi Mide Örneğin sindirim sistemi; salgı, sindirim borusu, mide
Dalak
ve bağırsaklar gibi ögeleri içerir. Sistem, bu parçalar
ile parçalar arası ilişkilerin bütününü kapsar. Bir
Oniki başka deyişle sistem, parçalarının toplamından daha
parmak fazla bir şeydir. Parçaları arasındaki ilişkileri de
bağırsağı Pankreas kapsar (Görsel 2.8).
İnce
Kalın bağırsak (Mark Abrahamson, İşlevselcilik, s.1)
bağırsak
Apandisit Rektum
Anüs
Görsel 2.8: Sindirim sistemi
1. “Toplumsal yapı, kendini oluşturan ögelerin toplamından fazla bir anlama sahiptir.” sözünü yukarıdaki
hikâyeden de yola çıkarak yorumlayınız.
2. Toplumsal yapı ile sistem arasında bir bağ kurulabilir mi? Neden?
3. Toplumsal yapı bir sistem olarak ele alındığında aile kurumu, bu sistem içerisinde neslin devamı, nüfusun
toplumsallaştırılması işlevlerini yerine getirir. Bu işlevlerdeki bir aksaklık toplumsal sistemi nasıl etkiler?
Açıklayınız.

62