Page 121 - Sosyoloji 1 | 2.Ünite

Toplumsal Yapı ve Toplumsal İlişkiler 2. ÜNİTE

Ailenin Toplumsal Yapısı Siyasal Etmenler
Aile yapısının hem toplumsal başarıyı hem de toplumsal Siyasi yönetim biçimlerinin toplumsal hareketliliği etkile-
hareketliliği olumlu ve olumsuz yönde etkilediği ileri sürül- diği söylenebilir. Siyasal baskının yoğun hissedildiği toplum-
mektedir. Özellikle servet ve gelir düzeyinin aile kaynaklı larda toplumsal hareketliliğin daha yavaş gerçekleştiği
olabileceği düşüncesi bu iddiayı güçlendirmektedir. görülür. Bu toplumlarda insanların ekonomik etkinliklerde
bulunma ve eğitim görme isteği körelmekte, bu da kalkınma
ve gelişmeyi önlemektedir. Bu durumda insanların yükselme
şansları ve dikey hareketliliği azalmaktadır. Buna karşın
demokratik toplumlarda eğitimde fırsat eşitliği gibi uygula-
malar nedeni ile hareketlilik daha hızlı gerçekleşir.

Görsel 2.156: Ailenin kültürel yapısı toplumsal hareketliliği etkiler.

Aynı şekilde ailenin geniş ya da dar olması da bir etmen
olarak ele alınmaktadır. Buna göre geniş aile, geleneksel
konumunu muhafaza etmek için toplumsal hareketliliği
engelleyebilmekte oysa çekirdek aile, bireyselleşmeyi ön
plana çıkararak bireylerin toplumsal hareketliliğini destekle-
yebilmektedir. Bunun yanı sıra ailenin kültürel yapısı da
hareketliliği özendiren, çocuklara atılım ve girişim ruhu
sağlayan bir motivasyon oluşturabilir (Görsel 2.156).

Görsel 2.157: Teknoloji bazı mesleklerde toplumsal hareketliliği artırır. Görsel 2.158: Eğitim toplumsal hareketliliğin temellerinden biridir.
Teknoloji ve Teknolojik Değişme Eğitim Etmeni
İnsanların doğayı denetim altına almak için kullandıkları Eğitim her zaman toplumsal hareketliliğin itici gücü
bilgi, yöntem, makine, araç ve gereçler teknolojiyi meydana olmuştur. Toplumsal hareketliliğin gerçek anahtarı eğitimdir.
getirir. İlk insanların kullandığı ilkel eşyalar gibi günümüzün Özellikle fırsat eşitliğinin olduğu demokratik toplumlarda
gelişmiş bilgisayarları da insanlığın ürettiği teknolojilerdir. eğitim çoğu zaman dikey hareketliliğin temelini oluşturur.
Bilim ve teknolojinin gelişmesiyle birlikte sanayileşme Gelişmekte olan ülkelerde eğitimle birlikte yükselme imkânı
hızlanmış, üretim artmış, insan ilişkileri ve toplumsal yapı da diğer unsurlarla yükselme imkânından daha fazla olduğundan
bunlardan etkilenmiştir. Sanayileşme büyük toplumsal değiş- eğitim çok daha işlevsel bir etkendir. Örneğin Türkiye Cum-
melere neden olmuştur. Örneğin tarımda makineleşme huriyeti’nde eğitimin ortaya koyduğu hareketliliği çeşitli
köyden kente göçü hızlandırmış, böylece tarıma dayalı kırsal dönemlere göre gözlemlemek mümkündür. Bir dönemde
yaşama ait toplumsal ilişkiler çözülmeye başlamış, kentleşme hareketliliğin olabilmesi için asgari düzeyde bir eğitimin
ve kentsel ilişkiler artmış, gecekondulaşma ortaya çıkmıştır. yeterli olmasına karşın son yıllarda hareketliliğin nedeni
Tarımla uğraşan geniş aile yapısı sanayileşme ile birlikte eğitim süresi ve kalitesi olmaktadır. Dikey toplumsal
çekirdek aile yapısına dönüşmüş, kadın çalışma yaşamına hareketlilik, modern toplumlarda yabancı dil bilen, alanında
girmiştir. Bireylerin dikey hareketliliği artmış, gelenek ve uzman, entelektüel derinliğe sahip insanlar arasında daha
göreneklerde değişmeler olmuştur (Görsel 2.157). yaygın işlemektedir (Görsel 2.158).

175