Page 89 - Sosyoloji 1 | 2.Ünite

Toplumsal Yapı ve Toplumsal İlişkiler 2. ÜNİTE

Metropol mü Küçük Kent mi?

HAZIRLIK SORULARI

1. Bir kentin metropol düzeyine ulaşabilmesi için neler gerekli olabilir? Düşününüz.
2. Metropol kentlerin yönetimi hakkında neler biliyorsunuz? Görüşlerinizi söyleyiniz.

KAVRAMLARIMIZ

Metropol (Ana kent), Banliyö

METROPOL (ANA KENT) VE BANLİYÖ

Metropol: Genel anlamıyla nüfusun yoğun olduğu, çevre- metropoller, varlıklı sınıfların kent merkezinin gürültüsün-
sindeki bölgeye ve bir aradaki irili ufaklı kentlere ekonomik, den, hava kirliliğinden, kalabalığından yeni ve temiz semtle-
kültürel ve yönetim açısından egemen durumda olan başlıca re kaçma isteklerinden doğmuştur. Bu durum, kentlerin
büyük kentlerin her birine verilen addır. Eski Yunanca’da çevresinde “uydu kent”lerin oluşmasına neden olmuştur.
büyük kent anlamına gelen metropolis sözcüğünden türemiş-
tir. Bu kentlerin oluşumunda sanayi, tarım, ticaret, ulaşım ve Banliyö: Büyük bir kentin yakın çevresinde bulunan, ana
hizmet sektörlerindeki gelişmeler etkili olmuştur. Gelişmekte kentlerin kalabalığından ve kötü havasından kurtulmak
olan ülkelerde, kentsel yaşamın sağladığı kolaylıkların çeki- amacıyla kurulan yerleşim birimine verilen addır. Az
ciliği, sanayi ve ticaretin yoğunlaşması ve iş olanaklarının gelişmiş toplumlarda ise gelişmiş toplumların tersine alt
diğer yörelere göre oldukça yüksek oluşu metropollere yöne- sınıfta bulunan insanlar, kentlerin çevresine yerleşmiş ve bu
lik göçü artırmaktadır. Örneğin Türkiye’de İstanbul, Ankara, bölgelerde birçok kentsel hizmetten yoksun “banliyö”leri
İzmir, Bursa, Adana, Mersin gibi kentler metropol kentler oluşturmuşlardır. Bir metropolde farklı dinden, ulustan,
olarak adlandırılır. Dünyada ise Paris, Londra, Berlin, New kültürden insanlar ticari, siyasi, kültürel etkinlikler amacıyla
York, Pekin gibi kentler birer metropoldür. bir araya gelirler. Örneğin İstanbul, Türkiye’nin bütün bölge-
lerinden ve diğer uluslardan gelen insanları barındıran bir
Tarihsel gelişim süreci içinde kentlerin gelişimi üç dünya şehridir. Metropol, bir bölgenin toplumsal, ekonomik
aşamada ele alınmaktadır: ve siyasi açıdan en önemli merkezidir. Metropoller yönetim
• Sanayi öncesi kentler açısından kendine özgü özellikler taşır. Merkezde ana kent,
• Sanayi kentleri çevrede mahâlli idareler vardır. Ancak bunlar birbirlerini
• Metropoller destekler niteliktedir. Metropol, kente göre daha büyük ve
karmaşıktır. Metropolleşme, Türkiye’de gün geçtikçe
Sanayi öncesi kentler siyasal, kültürel ya da ekonomik artmaktadır. Metropolde büyük şirketlerin yönetim merkez-
işlevlere sahiptir. Sanayi kentleri, sanayileşmeyle birlikte leri, fabrikalar, bankalar, eğitim kurumları, araştırma
teknolojik gelişmelerin, ulaşım ve yönetim olanaklarının merkezleri, dernekler ve bunun yanı sıra eğlence yerleri,
artmasının ürünüdür. Metropoller ise birkaç sanayi merkezi- sağlık merkezleri vb. yer alır. Bu bakımdan metropoller çok
nin birleşmesi sonucu oluşmuştur. Gelişmiş toplumlarda nüfuslu yerleşim birimleridir (Görsel 2.114).

Görsel 2.114: Banliyöler metropolün dışındaki yerleşim alanlarıdır.

143