Page 50 - Sosyoloji 2 | 1.Ünite

HUKUKUN TEMEL KAVRAMLARI

KAVRAMLAR DERSE HAZIRLIK
• Adalet 1. Kurallara uymamanız hâlinde ne gibi yaptırımlarla karşı karşıya kalırdınız? Düşünce-
• Hukuk lerinizi paylaşınız.
• Kanun 2. Montesquieu’nun (Monteskiyu) “Eğer yargı gücü, yasama ve yürütme güçlerinden
• Yargı ayrılmazsa özgürlük söz konusu olamaz.” sözünden hareketle güçler ayrılığında yar-
gı bağımsızlığının önemini tartışınız.
• Hak
HUKUKUN TEMEL KAVRAMLARI

Hukuk kurumunu anlamak için hukukun kullandığı temel kavramları da anlamak gerekir. Hukuk kurallarını
anlamak için hukukun temel kavramlarını da anlamak gerekir. Toplumsal kurallara uymayan kişilere uygulanan
hukuki zorlamalara yaptırım denir. Hukuk kurallarının yaptırımları hapis, para cezası gibi maddi yaptırımlardır.
HUKUKUN TEMEL KAVRAMLARI
Hakkın gözetilmesi ve yerine getirilmesi anlamına gelir. Haklı ile haksızın ayırt edilmesi adaletle
Adalet sağlanır. Bu anlamda herhangi bir durumun adil (adaletli) olup olmadığından söz edilebilir. Adalet
kavramı temelde hukuk kurallarına uygunluğu içerir. Öte yandan, adalet insanların toplum içindeki
davranışlarıyla ilgili olduğundan ahlak ve din kurallarıyla da ilişkilidir.

Bireyin, diğer insanların yaşama şekline müdahale etmeden kendi yaşamına yön verme
Hak özgürlüğüdür. Hukuk düzeninin kişilere tanımış olduğu yetkilerdir. Temel hak ve özgürlükler
anayasa ile güvence altına alınmıştır. İnsanın, kanunî veya ahlakî nedenlerle, sahip olduğu ve
yapabildiği her şey.

Devletin temel işlevini yerine getirecek organları betimleyen ve görev dağılımı yapan, devlet -
Anayasa birey ve birey-birey arasındaki ilişkileri düzenleyen, temel hak ve özgürlükleri koruyan ve aynı
zamanda sınırlama getiren kurallar bütünüdür. Anayasa, bir devletin temel kurumlarının nasıl
işleyeceğini belirleyen yazılı belgelerdir. Devletin temel kanunudur.
Bir anayasal hukuk düzeninde, yetkili organlarca meydana getirilen hukuk kurallarıdır. Ceza
Kanun (yasa) hükümleri, tüzükler, yönetmelikler birer kanundur. Anayasa’nın 7. maddesi yasa yapma
yetkisinin Türk milleti adına TBMM’de bulunduğunu ve yetkinin devredilemeyeceğini bildirir.
Anayasa’nın 8. maddesi ile yürütme yetkisi ve görevi, Cumhurbaşkanı tarafından, Anayasaya ve
kanunlara uygun olarak kullanılır ve yerine getirilir.
Yasalarca belirlenen işlerin nasıl yapılacağını gösterir, Bakanlar Kurulunca çıkarılır ve
Cumhurbaşkanının imzasından sonra Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girer.
Tüzük Danıştayın denetimine tabidir ayrıca bir kurum ya da kuruluşun amaçlarını, görevlerini ve
izleyeceği yol ve yöntemleri belirttikleri maddeler bütünüdür. Cumhurbaşkanlığı Hükümet
Sisteminde tüzükler, nizamnameler, Başbakanlık ve Bakanlar Kurulu tarafından çıkarılan
yönetmelikler ile diğer işlemler yürürlükten kaldırılmadıkça geçerliliğini sürdürecektir.
Bakanlıkların ve kamu tüzel kişilerin kendi görev alanlarını ilgilendiren kanunların ve tüzüklerin
Yönetmelik yayımlanması gerekir. Fakat yönetmeliklerin hepsi Resmî Gazete’de yayımlanmaz. Hangi
uygulanması için çıkardıkları hukuk kurallarıdır. Yürürlüğe girmesi için genellikle Resmî Gazete’de
yönetmeliklerin Resmî Gazete’de yayımlanacağı kanunlarla belirlenir. Yasa ve tüzüklere aykırı
hüküm içeremezler. Ülke çapında uygulanacak olan yönetmeliklerin yargısal denetimi Danıştay
tarafından yapılırken diğer yönetmeliklerin yargısal denetimi genel görevli idari mahkemeler
tarafından yapılır.
TBMM’nin verdiği yetkiyle Bakanlar Kurulu tarafından yayımlanan ve kanun değerinde olan
kararlardır. Türkiye’de 1982 Anayasası’nın 87. maddesi ile “Bakanlar Kuruluna belli konularda
Kanun Hükmünde Kararname kanun hükmünde kararname çıkarma yetkisi vermek” TBMM’nin görev ve yetkileri arasında
sayılmıştır. Cumhurbaşkanlığı Hükumet Sisteminde Cumhurbaşkanı, yürütme yetkisine ilişkin
konularda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarabilir. Anayasanın ikinci kısmının birinci ve ikinci
bölümlerinde yer alan temel haklar, kişi hakları ve ödevleriyle dördüncü bölümde yer alan siyasi
haklar ve ödevler Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle düzenlenemez.
Yürütmeyi denetleyen ve vatandaşların yasal haklarını kanun önünde koruması için çalışan
Yargı erktir. Hukuksal olarak yargı; yasalara göre mahkemece bir olay veya olgunun doğuşuna etken
olan sebeplerin de göz önünde bulundurularak değerlendirilmesi sonucu verilen karardır.

Suç işleyen bir kimsenin yaşantısına, özgürlüğüne, mallarına, onuruna karşı yasaların
Ceza öngördüğü yaptırımdır.

60 HUKUKUN TEMEL KAVRAMLARI