Page 7 - TARİH 9 - Ünite 2

İNSANLIĞIN İLK DÖNEMLERİ

yavaş toprakla dolması sonucunda bozulmadan günümüze
kadar ulaşmıştır.

İnsanlığın bu ilk döneminde nüfus artışıyla birlikte mağaralar
yerini, belli bir kısmı toprağa gömülü ve yuvarlak planlı kulübe
şeklindeki barınaklara bırakmıştır. Önceleri sadece barınak
olarak kullanılan bu kulübeler, zamanla yapılar topluluğuna
dönüşmüştür. Örneğin bir ön giriş ile gerisinde dikdörtgen bir
salondan oluşan “megaron” tipi evler (Görsel 2.4), İzmir’de-
ki Limantepe ve Baklatepe höyüklerinde yapılan arkeolojik
kazılarda saptanmıştır.

Çatalhöyük Kazıları Görsel 2.4
Megaron tipi ev
Çatalhöyük’te 2013’te yapılan kazılar, höyüğün en önemli
buluntularını açığa çıkarmıştır. Bunlar, bir gömütten çıkartılan
kendirden yapılmış bir kumaş parçası kalıntısı ve kafatasını
örten ahşap bir kalıntıdır. Bu binadaki kalıntılar karbonlaştıkları
için çok iyi bir şekilde korunmuştur. Batı duvarına yerleştirilmiş
olarak bulunan öküz kafası ve boynuzlarıyla bir sekinin üzeri-
ne yerleştirilen boynuzlar, bunlardan en önemlileridir. Binada
bulunan seki kaldırıldığında altından daha küçük bir seki daha
çıkmış ve bu sekinin üzerinde yaban koyunu boynuzları bu-
lunmuştur (“Çatal Newsletter #23”, 2016’dan düzenlenmiştir). YORUMLAYALIM

Yazıdan önceki dönemde Çatalhöyük’te yaşayan insanların
faaliyetleri hakkında neler söylenebilir?

Tarım ürünleri ve hayvanlardan elde edilen liflerle giyinen
ilk insanlar, kullandığı araç gereçlerini çakmaktaşından yap-
mıştır. Başlangıçta iri ve kaba olarak yontulan taşlar, devam
eden süreçte usta bir işçilikle daha kullanılışlı araç-gereçlere
yerini bırakmıştır. Araç gereçlerin yapımında zamanla ob-
sidyen ve kemikler de kullanılmaya başlanmıştır. Obsidyen
olarak adlandırılan doğal volkanik cam (Görsel 2.5), bu araç
gereçler için ideal hammadde olup insanlar bunlardan bıçak,
iğne ve olta gibi aletler yapmışlardır. Zamanla araç gereç
teknolojisi gelişmiş ve mikrolit adı verilen önceki dönemler- Görsel 2.5
deki örneklerinden daha küçük ve değişken yapıda ok ucu, Obsidyen
orak gibi birleşik alet ve silahlar yaygın olarak kullanılmaya
başlamıştır. Bu minik aletler tahta, kemik ya da boynuzdan
da yapılmıştır. Örneğin Antalya Öküzini’ndeki araştırmalar,
buradaki avcı-toplayıcı toplumların ok ve yayı kullandıklarını
göstermektedir.

Tahılların beslenmede kullanılması, yemek hazırlama işlemini
gerektirmiş ve bunun için de uygun araç gereçler üretilmiştir.
Tahılları kabuğundan ayırmak için kullanılan öğütme taşları,
havanlar ve dibekler (Görsel 2.6) bunun ilk örnekleridir. Ça-
nak-çömleğin gündelik yaşamda yaygın kullanımı ve kilin ateş-
te pişirilmesi ise gelişen yeni teknolojinin en açık göstergesi
olmuştur. Çanak-çömlek yapım biçimleri, fırınlama teknikleri, Görsel 2.6
Dibek
süsleme alışkanlıkları, yazıdan önceki dönemin kültürel ve
sosyal yapısı hakkında aydınlatıcı bilgiler sunmaktadır.

31