Page 8 - TARİH 9 - Ünite 2

2. ÜNİTE

Yerleşik İnsan ve Medeniyet

“Medeniyet, milletlerarası ortak değerler seviyesine yükse-
TARTIŞALIM
len anlayış, davranış ve yaşama vasıtalarının bütünüdür.
Bu ortak değerlerin kaynağı kültürlerdir.”
İbrahim Kafesoğlu
Medeniyet tanımında yer alan milletlerarası ortak değerler
neler olabilir?

Yerleşik yaşama ve medeniyete ait ilk yerleşim merkezleri
yazıdan önceki dönemde görülmektedir. Anadolu’da Göbekli-
tepe, Çatalhöyük ve Çayönü gibi yerleşim yerleri bu dönemi
aydınlatan önemli yaşam bölgeleridir.
“UNESCO Dünya Mirası” listesine alınan Göbeklitepe; Şanlı-
urfa kent merkezinin 18 km kuzeydoğusunda, Örencik köyü
yakınlarındadır. Burada 1995 yılında Arkeolog Klaus Schmidt
(Kılaus Şimit) tarafından başlayan kazılar sonucunda insanlık
ve uygarlık tarihini değiştirecek veriler bulunmuştur. Göbek-
litepe’de konut özelliği taşımayan bu yapılar dinî ve ayinsel
bir amaç taşımaktadır. Günümüzden yaklaşık 12 bin yıl önce-
sine ait olan bu yapılar, merkezde ikiz (T) şeklinde dikili taş
ile onu çevreleyen taşlar ve duvardan oluşmaktadır (Görsel
2.7). Her bir dikili taş en az 40-50 ton ağırlığında ve 4 ile 6 m
Görsel 2.7
Göbeklitepe’deki (T) uzunluğundadır.
şekilli taşa örnek Günümüze kadar keşfedilen en erken tarihli dinî mimarinin
(Şanlıurfa)
içerisinde yer alan Göbeklitepe’de; taş aletler, heykeller ve
bitki kalıntıları bulunmuştur. İnsanoğlunun, tarım ve yerleşik
hayattan sonra tapınaklar yaptığı şeklindeki yaygın görüş,
Göbeklitepe’nin keşfiyle tartışmaya açılmıştır.
Anadolu’da yazıdan önceki dönemi en iyi yansıtan yerleşim
alanlarından bir diğeri ise Konya’nın Çumra ilçesi yakınlarında
bulunan Çatalhöyük yerleşkesidir (Görsel 2.8).
Arkeolog J. Mellaart (Melart) tarafından ortaya
çıkarılan “kent” oldukça iyi korunmuş yapılar
topluluğundan meydana gelmektedir.

Çatalhöyük, Anadolu coğrafyasında 2.000 yıl-
dan fazla bir zamanda köy yaşamından kentsel
hayata geçişin önemli bir kanıtıdır. İlk yerleşim
yerlerinden biri olması nedeniyle insanlık tarihi
açısından büyük önem taşıyan Çatalhöyük’te
ezme ve öğütme taşlarının bulunması, buradaki
insanların kendi ekmek ihtiyaçlarını karşıladıkla-
rını göstermektedir. Ayrıca köpek ve sığır burada
Görsel 2.8 evcilleştirilen hayvanlar arasındadır. Çatalhöyük, günümüzde
Çatalhöyük (Konya)
“UNESCO Dünya Mirası” listesinde olan önemli bir yerdir.
Türkiye’deki tarihî, arkeolojik ve coğrafi mekânlardan han-
ARAŞTIRALIM
gileri “UNESCO Dünya Mirası” listesinde yer almaktadır?
Elde ettiğiniz bilgileri sınıf panosunda paylaşınız.

32