Page 18 - Türk Dili ve Edebiyatı 12 | 1.Ünite

1 ÜNİTE

METİNDE GEÇEN BAZI KELİME VE KELİME GRUPLARI

derlem : Bir dilin türlü kullanım alanlarından derlenmiş örneklerinin dil bilgisi ve
kuramsal dil bilimi araştırmalarında kullanılmak üzere bilgisayar tarafından
okunabilecek biçimde bir araya getirilmiş kümesi.
parmak alfabesi : İşitme engellilerce kullanılmak üzere her harf için parmakların değişik durum
alması ile oluşturulan alfabe.

METİN VE TÜRLE İLGİLİ AÇIKLAMALAR

Okuduğunuz metin, ilk örneklerden başlayarak günümüze kadar gelen belli başlı Türkçe sözlük-
lerle ilgili bilgi veren öğretici bir metindir. Bu metinde Türkçe sözlüklerin nasıl oluşturulduğuna,
Türk Dil Kurumunun sözlük çalışmalarına ne zaman başladığına ve sözlüklerle ilgili yaptığı çalışma-
lara değinilmiştir. Ayrıca son dönemde Türkçe sözlüklerle ilgili yapılan çalışmalar üzerinde kısaca
durulmuştur.
Okuduğunuz metin, öğretici bir nitelik taşıdığı için metinde nesnel ve doğrudan bir anlatım ter-
cih edilmiştir. Bu nedenle metinde yer alan kelimeler genellikle gerçek anlamlarıyla kullanılmıştır.
Sözlük bir dilin ya da birden çok dilin söz varlığını, söyleyiş biçimleriyle ve yazımlarıyla veren; ke-
limenin başka kelimelerle oluşturduğu söz öbeklerindeki anlamlarını ve değişik kullanımlarını gös-
teren bir söz varlığı kitabıdır. Sözlükler bir toplumun kültürel, sosyal, siyasi yaşamından izler de taşır.
Bir toplumun diline, dolayısıyla genel sözlüğüne bakarak o toplumdaki değişimleri, gelişmeleri takip
edebilmek mümkündür.

METNİ ANLAMA VE ÇÖZÜMLEME

1. Okuduğunuz metne göre Türk dilinin ilk sözlüğü hangisidir? Bu sözlüğün özellikleri nelerdir?
2. Divanü Lügâti’t-Türk’ün; yazıldığı dönemin millî, sosyal, siyasi, tarihî ögelerini yansıtan bir eser
midir? Metinden hareketle açıklayınız.
3. Metne göre Kuman (Kıpçak) Türklerinin hazırladığı sözlüğün adı nedir?
4. Türkçeden Türkçeye sözlükler hangileridir?
5. Metne göre Türk Dil Kurumunun ilk sözlük çalışması ne zaman ve nasıl başlamıştır?

6. Okuduğunuz metinden hareketle Türk Dil Kurumunun sanal ortama yüklediği sözlükleri söyleyiniz.
7. Okuduğunuz metinde bilgiye dayalı ve yoruma açık cümlelere örnekler bulunuz.
8. Metinde kullanılan anlatım biçimini ve düşünceyi geliştirme yollarını belirleyerek aşağıdaki şe-
malara yazınız.

Anlatım Biçimi Düşünceyi Geliştirme Yolları

9. TDK’nin sözlük çalışmalarının Genel Ağ’a yüklenmesi sizce insanlara nasıl bir kolaylık sağlamıştır?

28