Page 569 - Türk Dili ve Edebiyatı 11 Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 11

CEVAP ANAHTARLARI
lanların okurun hayalinde oluşturacağı gerçeklik sınırlandırılmış
Etkinlik No.: 130
olurdu. Hiçbir görsel, okuyucunun hayal gücü kadar zengin ola-
1. Yazar okuyucunun zihninde canlandırmak istediği manzarayı an- maz diye düşünüyorum.
latırken görme (teravihten çıkan gamseleli ve kukuletalı bir siyah 4. Olası Cevap: Her iki ağaç da bir tepenin üzerinde. Alıç ağacının
kalabalık…), işitme (yerleri haşırdatan bir ayak sesi ve ardı ara- üzerinde allı yeşilli paçavralar varken bu ağaçta öyle bir unsur
sı kesilmeyen öksürükler…) ve dokunma (Karayelin savurduğu yok. Alıç ağacına doğru yükselen sırtta bahar aylarında rengârenk
parçalar altında…) duyusuyla ilgili ayrıntılara yer vermiştir. Bu çiçekler varken bu ağaca doğru yükselen sırtta muhtemelen bahar
ayrıntılarla anlatım daha da güçlenmiştir.
mevsimi olmasına rağmen çiçeksiz dümdüz bir yeşillik uzanıyor.
2. Yazar, çocukluğunda bulunduğu bir sohbette dinleyicilerin ken-
di konuşmasından hoşlandığına özellikle Şinasi’nin tevhidinde Etkinlik No.: 133
geçen …Lamekândır olamaz ifadesini söyleyiş biçimini beğen- 1. Olası Cevap: Düşünce ufkunu geliştirmenin en doğru yolu başka
melerini “örnek” olarak göstermektedir. Anlatımın daha anlaşılır medeniyetlerin kültürüne ve diline özenmekten değil, sağlam bir
olması amacıyla bu yola başvurmuştur.
dil bilincine sahip olmaktan geçer.
3. Bu alıntının kullanılma sebebi, metnin ana iletisini oluşturan geç- 2. Olası Cevap: Günümüzde dil meselesinin hâlâ konuşulur olması,
miş ramazan günlerine özlem duygusunun okuyucuya daha iyi ve sağlam bir dil bilincinin yerleşememesinden kaynaklanmaktadır.
etkili yansıtılmak istenmesidir.
Kişilerin kendi dilini değersiz görmesi, başka dillere özenti duy-
4. a) İnsana özgü bir nitelik (kucaklamak) doğaya aktarılarak kişi- gusu ve küreselleşmenin etkisi gibi faktörler dil bilincinin önemi-
leştirme yapılmıştır. ni kaybetmesine neden olmuştur.
b) Olası Cevaplar: 3. Olası Cevap: Toplumsal birlik o milletin varlık nedeni olan dil
O gün darı yemekten kursakları davul gibi şişerdi. ile sağlanır. Dolayısıyla dili korumak için öncelikle birey olarak
O gün darı yemekten kursakları içi dolu bir keseye dönerdi. dil bilincine sahip olmak gerekmektedir. Bir milletin aynı zaman-
da kimliğini oluşturan dile toplumca değer verilmeli, onu doğru
kullanmaya özen gösterilmelidir. Öğretim yaşamları boyunca
Etkinlik No.: 131
çocuk ve gençlerin edebiyat tarihinin seçkin ve önemli eserlerini
1. Olası Cevaplar: Evet, metni görsellerle desteklerdim. Metinde okumaları, Türkçenin lezzetini erken yaşlarda almaları için çalış-
kediler ve dolayısıyla kedilerin gün içindeki hâl ve hareketlerini malar yapılmalıdır.
anlatan bölümler var. Bu bölümleri kedi görselleriyle destekleye- 4. Olası Cevap: Yazarın “kültür” yerine ekin kelimesini kullanma-
rek anlatmak metni dikkat çekici kılar ve anlatımı daha etkili hâle sı; yabancı dilden kelimelerin Türkçede kullanılmasına karşı
getirir. olduğunu ve dilin özleşmesi gerektiğini düşündüğünü gösterir.
Hayır, metinde görsel kullanmazdım. Kedileri, betimleyici anla- “Önemsemek” yerine önemlemek kelimesini kullanması ise dili
tım kullanarak anlatırdım. Böylece okuyucunun hayal dünyasını zenginleştirmek için Türkçe köklerden kelime türeterek dil üze-
harekete geçirerek onları düşünmeye sevk ederdim. rine titizlikle düşündüğüne işaret eder.
2. Olası Cevaplar: Görsel olarak karikatür kullanırdım. Çünkü bu 5. Olası Cevap: Yazarın “huysuz ve öğreten bir kalem” olarak nite-
bölümdeki kedi sahnesini karikatürle mizahi bir şekilde anlatma- lendirilmesi bazı hususlarla ilgili bilgilendirme yaparken hem dü-
nın etkili bir yöntem olacağını düşünüyorum. şündüren hem de eleştiren sivri dilli bir üslup kullanmasındandır.
Görsel olarak fotoğraf kullanırdım. Metinden alınan bu bölümde 6. Olası Cevap: Dil bireyler tarafından doğru kullanılmadığı takdir-
kedilerin esneyip gerindiği, kuyruklarını havaya kaldırıp yürüdüğü de yozlaşır. Başka dil ve kültürlere özenti, kendi dilini küçük ve
anlar anlatılıyor. Bu anların fotoğrafla aktarılması daha etkili olur. değersiz görme gibi düşünce ve tavırlar dilin yozlaşmasına sebep
3. Olası Cevap: Köşe yazımda kullanacağım bu görsel okuyucuların olur. Dilin bilinçsizce kullanımı, kişilerin dil üzerinde düşünme
dikkatini yazıya çeker. Görsel, metni özetleyici bir nitelik taşıdı- alışkanlığı kazanamamalarına zemin hazırlar. Düşünce ufkunu
genişletmek isteyen kişilerin öncelikle dil şuuruna sahip olması
ğı için konunun okuyucu tarafından daha kolay özümsenmesini
sağlar. Ayrıca akılda kalıcılığı da artırır. gerekir. Başka dillere özenmeyip kendi dilinin zenginliğiyle gurur
duyarak ve dilini doğru öğrenerek gerekli çaba ve hassasiyeti gös-
tererek yozlaşmanın önüne geçmek mümkündür.
Etkinlik No.: 132
1. Olası Cevap: Metindeki ağaç bir tepenin üzerinde ve yalnız ba- Etkinlik No.: 134
şınadır. Ağacın yapraklarında adaklar için bağlanan paçavralar
vardır. Benim resmimde de genç bir kız ve annesi olabilir. Kızın 1. Olası Cevap: Yazar metinde edebî bir dil kullanmış. Metin öğreti-
annesi ağacın bir dalını tutmuş; kız, evden getirdiği bir bez par- ci metin örneği olsa da yazar duygu ve düşüncelerini günlük ha-
çasını bağlıyor. Hava hafif rüzgârlıdır. Anne ve kızın saçları ile yatta kullanılmayan benzetmeler, imgeler ve mecazlı söyleyişlerle
ağacın dalları aynı uyumda savrulmuş. Resimde renkler yok. Tüm ifade etmiş.
resim bir siluet hâlinde.
2. Olası Cevap: Şiirle ifade ederdim. Çünkü geçmişe duyulan özlemi
2. Olası Cevap: Dikmen sırtları metinde bahar mevsimine uyumlu dile getirmek için şiirin ifade gücünden yararlanmanın daha uy-
olarak yemyeşil; allı morlu, elvan elvan bozkır çiçeklerine bürün- gun olduğunu düşünüyorum.
müş olarak betimleniyor. Mevsim kış olsaydı bölgenin de kara- Düz yazıyla ifade ederdim. Çünkü geçmiş ramazanlara duyulan öz-
sal iklim şartları düşünüldüğünde tüm bölge bembeyaz olurdu. lemi düz yazı tarzında, sade bir dille anlatmak daha etkili olacaktır.
Ağaçların çoğu, yapraklarını döker; çiçekler, otlar kupkuru çalı-
lara dönüşürdü. 3. a)
Dil ve Anlatım Özelliği Metinden Örnekler
3. Olası Cevap: Metinde yazar, alıç ağacını ve ağacın bulunduğu
coğrafi özellikleri çiçeklerin rengine kadar betimlese de okuyucu Alışılmamış bağdaştırma hesapsız duygular, neşeli
bir yerden sonra anlatılanları hayalinde canlandırmak ister. Ha- uğultu
yalimizde canlandırdığımız bu görüntüler metne olan ilgimizin
artmasına neden olur. Metinde bir görsel kullanılsaydı anlatı- İkileme katmer katmer, tatlı tatlı

567