Page 11 - Biyoloji 11 | 1. Ünite

Kan ile Doku Sıvısı Arasındaki Madde Değişimi

Dokuları oluşturan hücreler doku sıvısı içinde bulunur. Damarlardaki kan ile doku sıvısı arasında ba-
sınca ve emme kuvvetine dayalı madde geçişleri olur (Görsel 1.4.7). Oksijen, karbondioksit, tuzlar, glikoz,
aminoasitler, laktik asit, üre gibi maddeler kılcal damarlardan geçebilir. Plazma proteinlerinin kılcal damar-
lardan geçişi güçlükle gerçekleşirken alyuvarlar doku sıvısına geçemez. Kılcal damarların atardamar ucunda
kan basıncı yüksekken (yaklaşık 30-40 mmHg) toplardamar ucunda kan basıncı düşüktür (yaklaşık 10-15
mmHg). Kanın kılcal damarların içindeki proteinlerden kaynaklanan ozmotik basıncı damar boyunca sa-
bittir (yaklaşık 28 mmHg). Bu sabitliğin nedeni protein geçişinin kılcal damarlardan doku sıvısına güçlükle
ve basıncı etkilemeyecek kadar az gerçekleşmiş olmasıdır.

Kırmızı hücreleri Doku hücreleri Lenf damarı

Doku sıvısı Kılcal damar

Atardamar Toplardamar

Yüksek kan basıncı Düşük kan basıncı
30-40 mmHg 10-15 mmHg

Görsel 1.4.7: Madde geçişi
Kılcal damarların atardamar ucundaki kan basıncı, ozmotik basınçtan yüksektir ve damar boyunca kan
basıncı giderek düşer. Kılcal damardan doku sıvısına geçen madde miktarı, doku sıvısından kılcal damara
geçen madde miktarından daha fazladır (1). Kılcal damarın toplardamar ucundaki kan basıncı, ozmotik
basınçtan düşüktür. Doku sıvısından kılcal damara doğru geçen madde miktarı, kılcal damardan doku sı-
vısına doğru geçen madde miktarından fazladır (2). Starling görüşüyle açıklanan bu madde geçişinde doku
sıvısına geçen madde miktarı kılcala geri dönen madde miktarından daha fazladır (Görsel 1.4.8). Az mik-
tarda da olsa dengesizliğe yol açan bu durum lenf sistemiyle çözülür. Bu maddeler lenf sistemiyle sonradan
kan dolaşımına katılır.
Kanın akış yönü
Atardamar ucu Toplardamar ucu
Kan basıncı Ozmotik basınç
40 mmHg Kılcal damar 28 mmHg

Ozmotik basınç Kan basıncı
28 mmHg 15 mmHg

1 Doku sıvısı 2
40 Kan basıncı

Ozmotik basınç
mmHg 28

Kan basıncı
15
Kan ozmotik basıncı
Görsel 1.4.8: Kılcal damarlar ile doku sıvısı arasında net madde geçişi
115