Page 51 - Biyoloji 12 | 3.Ünite

Tohum Oluşumu Tek çenekli (mısır)
Çenek
Çift döllenmeden sonra tohum taslağının olgunlaşıp farklılaşması ile
oluşan yapıya tohum denir. Tohum, bitkinin türüne göre değişen oran- Endosperm Tohum
kabuğu
larda protein, yağ, nişasta vb. depolar. Bir tohum dıştan içe doğru to-
hum kabuğu, besi doku (endosperm) ve embriyo olmak üzere üç
Embriyonik
kısımdan oluşur. gövde
Tohum taslağı örtüsünün gelişmesiyle oluşan tohum kabuğu, tohumu
dış etkilerden ve uygun olmayan çevre koşullarından korur. Embriyo
ve besin kaynakları, sert bir tohum kabuğu tarafından sarılır. Endos-
Tohum
perm kapalı tohumlu bitkilerde polar çekirdeklerin döllenmesi ile olu- kabuğu
şan triploid 3n kromozomlu hücrelerden oluşur. Endosperm, çimlenme a
sırasında embriyonun kullanacağı besin maddelerini depolar. Döllen- Embriyonik kök
me ile oluşan zigot, mitozla gelişerek embriyoyu oluşturur. Embriyonun
yapısında; embriyonik kök, embriyonik gövde ve çenek adı veri-
len yapılar bulunur. Tohumlu bitkilerde embriyoyu kaplayan etli kısma Embriyonik Embriyonik kök
çenek denir. Çenek, endospermden aldığı besini embriyoya aktarır. gövde
Tohum taslağında bir çenek bulunduran bitkilere tek çenekli, iki çe-
nek bulunduran bitkilere ise çift çenekli bitkiler denir (Görsel 3.89).
Embriyonik kökün gelişmesiyle bitkinin kök sistemi oluşur. Embriyonik
gövdenin gelişmesi ile de sürgün sistemi oluşur. Fasulye gibi bazı çift
çenekli bitkilerde endospermde bulunan besin maddeleri, tohumun
gelişimi tamamlanmadan önce çeneklere gönderilir. Böyle bitkilerde
çimlenme için gerekli besin, çeneklerden sağlanır.
Meyve Oluşumu Tohum b
kabuğu
Çenek
Döllenmeden sonra tohum taslağı tohuma dönüşürken yumurtalık da
Çift çenekli (fasulye)
meyveye dönüşür. Meyve, yumurtalığın gelişip farklılaşmasıyla olu-
Görsel 3.89: a) Tek çenekli, b) Çift
şan, tohumların korunmasını ve yayılmasını sağlayacak şekilde özel-
çenekli bitkilerin tohum yapısı
leşmiş yapılardır. Döllenme ile başlayan hormonal değişiklikler, meyve
oluşumunu sağlar. Yumurtalık gelişirken çiçeğin diğer kısımları solar
ve dökülür. Döllenme olmazsa çiçeğin bütün kısımları solar ve dökü-
lür. Meyve uyku hâlindeki tohumların korunmasında ve yayılmasında
etkilidir.

Meyveler; basit meyve, küme meyve ve bileşik meyve olmak üzere üç
gruba ayrılarak incelenir.
Basit Meyve: Bir çiçeğe ait tek bir yumurtalığın gelişmesiyle oluşan
meyveye basit meyve denir. Örneğin portakal, limon, kiraz, kayısı,
üzüm, erik, bezelye ve bakla gibi meyveler basit meyvelerdir (Görsel
3.90).

a b c

Görsel 3.90: Basit meyveler a) Kayısı, b) Kiraz, c) Üzüm

BİTKİ 179
BİYOLOJİSİ