Page 46 - Biyoloji 12 | 3.Ünite

3.3. BİTKİLERDE EŞEYLİ ÜREME

Parklarda, bahçelerde, etrafta kimi zaman göz alıcı renkleriyle kimi za-
man güzel kokularıyla dikkat çeken çiçekler; tohumlu bitkilerin üreme
organıdır. Eşeyli üreyen bitkilerde mayoz ile oluşan hücrelere üreme
hücreleri denir. Tozlaşma, döllenme, tohum ve meyve oluşumu gibi
olaylar çiçekte gerçekleşir. Tohumun içinde döllenme sonucu oluşmuş
embriyo bulunur. Uygun koşullarda tohumun çimlenmesi ile yeni bir
bitki meydana gelir.
3.3.1. ÇİÇEĞİN YAPISI VE KISIMLARI

Çiçekler, çiçek sapı denilen bir sürgünün ucunda yer alır. Kapalı to-
humlu bir çiçeğin yapısı genel olarak dıştan içe doğru çanak yaprak,
taç yaprak, erkek organ ve dişi organdan oluşur (Görsel 3.73). Bu ya-
pılar değişime uğramış yapraklardır.

Çanak yaprak, çiçeğin en dışında bulunur. Yeşil renkte olan bu yaprak-
lar, fotosentez yapabilme yeteneğine sahiptir. Çiçek tomurcuk hâlin-
deyken iç kısımdaki organları korumakla görevlidir. Çanak yaprakların
iç kısmında genellikle parlak renkli tek ya da birkaç sıralı olan taç yap-
raklar bulunur. Taç yapraklar, renk ve görüntüsüyle böcekleri ve diğer
tozlaştırıcı canlıları kendine çekerek tozlaşmaya yardımcı olur.
Tepecik Taç yaprak

Dişicik
borusu

Dişi organ
Başçık
Erkek organ
Yumurtalık Sapçık
Tohum
taslağı
Çanak
yaprak
Çiçek tablası
Çiçek sapı
Görsel 3.73: Kapalı tohumlu bitkilerde çiçeğin yapısı

Çiçeğin kısımlarından erkek organların her biri sapçık (flament) ve
başçık (anter) olmak üzere iki bölümden oluşur. Sapçık, başçıkları ta-
şıyan yapılar olup çiçek tablasına bağlanmıştır. Başçıkta erkek üreme
hücrelerini taşıyan polenler üretilir. Başçıktan bir kesit alındığında baş-
çığın dört bölmeli bir yapıda olduğu gözlenir (Görsel 3.74). Bölmelerin
her birinde polen keseleri bulunur. Çiçeğin en içte kalan son bölümün-
de dişi organ bulunur. Bir çiçekte bir veya daha fazla dişi organ bulu-
nabilir. Dişi organ; yumurtalık, dişicik borusu ve tepecik olmak üzere
üç kısımdan oluşur. Yumurtalık (ovaryum), dişi organın alt kısmında
bulunan genişlemiş yapıdır. Sayısı türe göre değişiklik gösterir. Yumur-
talık içinde tohuma dönüşecek tohum taslakları bulunur. Yumurtalığın
tepeciğe kadar uzanan boyun kısmına dişicik borusu denir (Görsel
3.75, 76).

3. ÜNİTE 174