Page 41 - Biyoloji 12 | 3.Ünite

Su molekülü, kutupsal bir moleküldür. Bir tarafı negatifken diğer tarafı
Buharlaşma
pozitiftir. İki su molekülünün karşıt yüklü tarafları, birbirini çeker. Bu
sırada hidrojen bağı kurulur. Hidrojen bağı, su moleküllerini bir arada
tutar. Moleküllerin bu şekilde birbirlerine bağlı kalma eğilimi kohezyon
olarak adlandırılır. Benzer bir çekim, su molekülleri ile ksilem duvarı-
Kil kap
nı oluşturan selüloz molekülleri arasında gerçekleşir. Bu tip bir çekim
adhezyon olarak adlandırılır. Su molekülleri ve selüloz molekülleri
üzerindeki karşıt elektrik yükleri, birbirini çekerek ksilemin duvarların-
da su tutan hidrojen bağlarını oluşturur. Adhezyon, kohezyona göre Su
çok güçlü değildir. İnce bir su sütununu tutabilir. Terleme, kohezyon ve
adhezyon sayesinde su molekülleri bir sütun hâlinde ksilemden yukarı
doğru taşınır. Kök bölgesinde ksilemdeki su yukarı doğru çekilince de
bu bölgede osmotik basınç artar ve topraktan su çekilir (Görsel 3.70, Su
71 a, b). Bu durum kohezyon - gerilim teorisi olarak adlandırılır. Su- a
yun ksilemde kökten gövde ve yapraklara taşınması, tek yönlü ger- Cıva
çekleşir. Dar çaplı trakeitlerde su daha yükseklere taşınır. Ksilemde su
a) Kilden yapılmış kap ince boruya ge-
taşınması sırasında enerji harcanmaz. çirilerek su ile doldurulmuştur. Cam
boru, su ile dolu hâldeyken beher
içindeki cıvanın içine daldırılmıştır.
Kil kabın üzerinden buharlaşan su
sonucu ortaya çıkan çekim kuvveti
bir sütun hâlinde cıvanın yukarı
Yaprak
doğru çekilmesini sağlamıştır.
Terleme
Ksilem

Stoma H O
2
Yapraklarda bulunan ve stoma
adı verilen açıklıklardan terleme
yoluyla su buharı kaybedilir.
H O H O
2 2
Su
Ksilem
Gövde

Kohezyon
Adhezyon Su
b
Su molekülleri; terleme sonucu ortaya çıkan Cıva
çekim kuvveti, kohezyon ve adhezyon gibi
faktörler sayesinde ksilem içinde yukarılara
çekilir. b) Yaprakların terlemesi sonucuda benzer
bir çekim kuvveti ortaya çıkar ve cıva-
nın bir sütun hâlinde yukarı çekilmesi
sağlanır. Suyun bu hareket teorisine
kohezyon gerilim teorisi adı verilir.
Suyun gerilim altında kalmasını sağ-
layan kohezyon özelliğidir. Suyun ad-
Kök hezyon özelliği de suyun yukarı yönlü
emici hareketinde çok önemli bir faktördür.
H O
2 tüyü
Görsel 3.71: Kohezyon gerilim teorisinin
Kök
deney üzerinde gösterilmesi (a, b)
Ksilem içindeki su, terleme sonucu ortaya
çıkan kohezyon gerilimi sayesinde yukarıya
çekilince kökler daha fazla su alır.
Görsel 3.70: Suyun kökten yapraklara taşınması

BİTKİ 169
BİYOLOJİSİ