Page 4 - Coğrafya 10 | 1.Ünite
P. 4
DOĞAL SİSTEMLER
Kimyasal çözünme, toprak oluşumunda oldukça etkili olup kayaçları oluşturan minerallerin suyun et-
kisiyle çözünmesi şeklinde gerçekleşir. Kimyasal çözünmede su ile birlikte sıcaklık da önemli bir etkendir.
Yeterli miktarda suyun bulunduğu alanlarda sıcaklık
ne kadar fazla ise çözünme de o kadar hızlıdır. Do-
layısıyla sıcaklık ve nemin fazla olduğu ekvatoral, sa-
van, Akdeniz ve okyanusal iklim bölgelerinde kimya-
sal çözünme şiddetlidir. Bunun yanında yükseklere
çıkıldıkça yağış artmakta fakat sıcaklık azalmaktadır.
Sıcaklığın azalmasına bağlı olarak buralarda kimyasal
çözünme zayıflamakta ve fiziksel ayrışma şiddetlen-
mektedir. Kimyasal çözünmede suyun ve sıcaklığın
yanı sıra kayacın çeşidi de önemli bir etkendir. Di-
renç anlamında birbirinden farklı özelliklere sahip
olan kayaçların bazıları, suyun etkisiyle daha kolay
çözünür. Bu nedenle kimyasal tortul kayaçların yay-
gın olduğu karstik bölgelerde kimyasal çözünme yo- Görsel 1.114: Kalkerin üzerinde meydana gelen kimyasal çözünme
ğun olarak görülür (Görsel 1.114).
Biyolojik ayrışma, canlıların çeşitli yollardan
kayaçları parçalamasıyla meydana gelir. Örneğin
bitki köklerinin gelişmesi ile kayaçlara ait yarık ve
çatlaklar genişler (Görsel 1.115). Bu olay, kayaçların
parçalanarak toprak için gerekli olan materyale dö-
nüşmesine yardımcı olur. Kayaçların biyolojik ayrış-
masında bitki köklerinden çıkan asitlerin yanı sıra
toprağın içinde yaşayan karınca, solucan, fare, kös-
tebek gibi canlıların da etkisi vardır.
Görsel 1.115: Bitki kökleri ile meydana gelen biyolojik ayrışma
UYGULAMA
Aşağıdaki görsellerin bulunduğu alanlarda kayaçların ayrışmasında etkili olan faktörleri görsellerin
yanlarında bulunan noktalı yerlere yazınız.
................................................................
................................................................
................................................................
................................................................
104
