Page 22 - Coğrafya 9 | 2.Ünite

2. ÜNİTE || BEŞERİ SİSTEMLER

Türkiye'de İlk Yerleşmeler

Arkeolojik kazılar, Türkiye’de yerleşmenin çok eskiye dayandığı-
nı gösterir. En eski yerleşim yeri olan mağara yerleşmelerine Kara-
in (Antalya), Yarımburgaz (İstanbul), Öküzini (Antalya) mağaraları
örnek olarak gösterilebilir.
Türkiye'de tarıma uygun su kaynakları çevresinde köy tipi ilk
yerleşmeler kurulmuştur. Yerleşik hayata geçilen ilk yerlerden
bazıları höyük kalıntısı olarak günümüze ulaşmıştır. Tarihî çağlarda
kurulmuş; savaş, deprem gibi faktörlerle yerleşmelerin üst üste
yıkıldığı alanda yerleşmelerin tekrar kurulmasıyla oluşmuş; tepe
biçimindeki eski yerleşim alanlarına höyük denir. Türkiye’de ilk
yerleşim yerlerine ait bazı örnekler aşağıda verilmiştir (Harita 2.1).
Çatalhöyük (Konya)

Konya’nın Çumra ilçesi sınırları içerisin- Alacahöyük (Çorum)
Çorum ilinin Alaca ilçesi sınırları içe-
dedir. İki tepe arasında olması nedeniyle
risindedir. Höyük alanı Hititlerden kalma
Çatalhöyük denmiştir. 9.000 yıllık bir geçmi-
Eski Çağ yerleşkesidir. Hititlerin dinî ve
şe dayandığı tahmin edilmektedir. Yerleşim
siyasi merkezidir. Bulunduğu alanın tarım
alanında üst üste inşa edilmiş binalar yapay
faaliyetine uygun olması, kuruluşundaki
bir tepe oluşturur. Yapılan kazılarda birbiri-
en önemli faktördür. Yapılan kazılar-
nin üzerine kurulmuş on üç yapı katı ortaya
da Bakır Çağı’ndan Osmanlı’ya kadar
çıkarılmıştır. Yapılarda yakın çevreden sağ-
olan dönemlere ait buluntular ortaya
ladıkları kerpiç, kamış ve ağaç kullanılmıştır.
çıkarılmıştır. Kazılarda dört kültür katı
Binalar arasında herhangi bir sokak bulun-
bulunmuştur. Höyük
maz. Evlerde kapı olma-
alanından buluntular,
dığından giriş çıkışlar
Ankara'daki Anadolu
damdan açılan bir delik
Medeniyetleri Müzesin-
sayesinde gerçekleşir.
de sergilenmektedir.

Harita 2.1: Türkiye'deki tarihî yerleşim yerleri

Göbeklitepe (Şanlıurfa)
Şanlıurfa’nın 20 km kuzeydoğusundadır. Tarihi MÖ 10. yüzyıla
dayanır. Etrafında herhangi bir yerleşim bulunmayan bir ibadet
yeridir. Göbeklitepe’de dikdörtgen şeklinde iki büyük tapınak bulu-
nur ve bu tapınak tarihin ilk dinî yapısı sayılmaktadır.

166
ı ı| |ı ı