Page 25 - Fen Lisesi Biyoloji 11 | 2.Ünite

Bölüm 2 Popülasyon Ekolojisi

Popülasyonların yaşlara göre hayatta kalma durumları hayat tabloları
oluşturularak gözlenir. Bu tablolar, aynı yaştaki bireylerin doğumdan
ölüme kadar izlenmesiyle oluşturulur. Tablodaki veriler kullanılarak
hayatta kalma eğrileri adı verilen grafikler çizilir (Grafik 2.6). Temel
olarak 3 tip hayatta kalma eğrisi vardır:

• Tip 1 hayatta kalma eğrisi, bireylerin genç ve ergin dönemlerde dü-
şük ölüm oranı gösteren, yaşlı dönemlerde ise artmış ölüm oranları
ile birey sayısı hızla düşen popülasyonlar için çizilir. İnsan gibi az
sayıdaki yavrularına iyi bakım sağlayan büyük memeliler bu gruba
girer.

• Tip 2 hayatta kalma eğrisi, her yaş için ölüm oranının sabit olduğu
popülasyonlar için çizilir. Bazı kemirgenler, kertenkele ve bitki türle-
rinde bu tip hayatta kalma eğrisi görülür.

• Tip 3 hayatta kalma eğrisi, genç bireylerin hayatta kalma oranı
düşük olan popülasyonlar için çizilir. Başlangıçta çok sayıda yavru
veren ve genellikle yavru bakımı olmayan bazı balık ve deniz omur-
gasızlarının yavrularında çeşitli nedenlerle ölüm oranı yüksektir. Bu
dönemi atlatıp hayatta kalabilen yavrular için ölüm oranı azalır.

Birey sayısı Tip 1
10000 (İnsan)

1000
Tip 2
(Kertenkele)
100

Tip 3
10
(Midye)

1
Genç Ergin Yaşlı

Grafik 2.6: Popülasyonlarda Görülen Farklı Tip Hayatta Kalma Eğrileri

2.2.1.2. Popülasyon Taşıma Kapasitesi

Belli bir coğrafik alana yerleşmiş olan popülasyonlarda popülasyonun
bulundurabileceği en fazla birey sayısına taşıma kapasitesi denir. Do-
ğal hayatta popülasyonlar taşıma kapasitesini aşamaz. Çünkü çevre
direnci popülasyonun büyümesini sınırlandırır. Popülasyonun bulun- Bilgi Notu
duğu ortamdaki avcı sayısı; ısı, ışık, nem ve besin gibi kaynak sıkıntısı; Çevre direnci olmayan laboratuvar
rekabet, parazitler ve hastalıklar gibi faktörler çevre direncini oluşturur. koşullarındaki bir bakteri, 20 dakika-
da bir bölünür. Bakteriler bu şekilde
Popülasyonun birey sayısı taşıma kapasitesinin altındayken popülas- çoğalmaya devam etseydi 1,5 günde
tüm dünyayı kaplayacak kadar ala-
yonun büyüme hızı yüksektir. Birey sayısı, taşıma kapasitesine yaklaş- na yayılırdı. Yapay koşullarda ortam,
tıkça popülasyonun büyüme hızı yavaşlar.
canlının ihtiyacına ve özelliklerine
göre ayarlandığı için popülasyon taşı-
ma kapasitesini aşabilir. Balık üretme
UYARI ! Popülasyonlardaki birey sayısı, taşıma kapasitesine yaklaştıkça çiftlikleri, milli parklarda bu durum
artan çevre direnci nedeniyle popülasyon büyüklüğü belirli sınırlar
gözlemlenebilir.
arasında kalır.

275