Page 28 - Fen Lisesi Biyoloji 11 | 2.Ünite

Fen Lisesi Biyoloji 11. Sınıf

Ailelerin küçülmesi, sosyal değişiklikler, kadınların eğitim ve kariyer is-
tekleri nedeniyle evlilik ve çocuk sahibi olmayı ertelemeleri gibi birçok
sosyokültürel etken, demografik geçişe neden oluşturmaktadır.

Endüstrileşme ve yaşam koşullarındaki gelişime bağlı olarak, yüksek
doğum ve ölüm oranından, düşük doğum ve ölüm oranına doğru gi-
dişe demografik geçiş denir. Demografik değişkenlerden biri de po-
pülasyonda her yaş grubundaki bireylerin göreceli sayısı yaş yapısı
olarak isimlendirilen olgudur.

Yaş yapısı grafikleri (diyagramları), popülasyonların büyüme eğilimleri
ile birlikte, sosyal koşullar hakkında çeşitli bilgilere ulaşmayı kolay-
laştırır. Örneğin hızlı büyüyen bir popülasyonda gençlerin ve üreme
çağındaki bireylerin sayılarının fazla olması, yakın gelecekte eğitimden
yararlanabilme ve iş bulabilme olanaklarının azalmasına neden olabi-
lecektir.

Yavaş büyüme gösteren popülasyonlarda ise çalışan insan sayısın-
daki zamana bağlı azalma, emekli insan popülasyonun artışına neden
olacaktır.

Dünya nüfusunda yaş ve cinsiyet yapısı yıllar içinde farklılıklar göste-
rir. Dünyada “Grafik 2.8”de farklı kıtalara ait; büyümekte olan, yavaş
büyüyen ve dengedeki popülasyonlara ait yaş piramitleri verilmiştir.
Büyüme olan popülasyonlardaki genç nüfus sayesinde bu piramitlerin
taban kısmı geniştir.

Yavaş büyüyen popülasyonlarda, genç nüfus azalıp, yaşlı nüfus arttığı
için dar tabanlı yaş piramidi görülür. Dengedeki popülasyonların ise
yaş gruplarına göre birey sayıları yaklaşık olarak birbirine yakındır.

Kadın
Erkek

Hızlı büyüme Yavaş büyüme Büyüme yok
(Örnek: Afrika) (Örnek: Asya Kıtası) (Örnek Avrupa Kıtası)

Grafik 2.8: Dünyada Farklı Kıtalarda Gözlenen Yaş Piramitleri

Yaşlı nüfusun artması; sağlık hizmetlerinin ve diğer çeşitli faktörlerin
gelişmesiyle yaşam süresinin uzadığını ifade eder.

“Harita 2.1” ve “Harita 2.2”de 2006 ve 2050 yılları arasında ülkelerin,
60 yaş üzerindeki nüfuslarının toplam nüfusa oranı verilmiştir. Harita-
dan görüldüğü üzere 2006 yılındaki 60 yaş üzeri yaşlı nüfus, %20-24
oranla en yoğun olduğu yer Avrupa ve Japonya’dır. 2050 yılında ise
yaşlı nüfus oranının Avrupa ve Japonya’nın yanı sıra Çin, Rusya ve Ka-
nada’da artacağı tahmin edilmektedir. Bu durumda bu ülkeler, yavaş
büyüme gösteren popülasyonlara örnek olarak verilebilir.

278