Page 21 - Fen Lisesi Biyoloji 9 | 2.Ünite

ğ) Peroksizomlar

Peroksizomlar, neredeyse bütün ökaryot hücrelerde bulunan hem oksitleyici hem de antioksidan etkiye
sahip bazı enzimler içeren zarlı bir organeldir. Bazı peroksizomlar yağ asitlerini mitokondrinin kullanabileceği
daha küçük moleküllere dönüştürür. Bu olay sırasında oksijen kullanıldığı için bu tip reaksiyonlara oksidasyon
(oksitleyici) reaksiyonu adı verilir. Hayvansal organizmalarda peroksizomlar; özellikle metabolik aktivitesi daha
yüksek olan karaciğer, kalp, kas ve böbrek hücrelerinde daha fazla bulunur. Bitkilerde ise tohumlar ve yapraklar,
peroksizom organeli bakımından daha zengindir. Peroksizom metabolizması sonucu hidrojen peroksit (H O )
2
2
adlı zehirli bir bileşik ortaya çıkar. Ancak bu bileşik yine peroksizomlarda bulunan antioksidan etkiye sahip
katalaz enzimi tarafından parçalanarak su ve oksijene dönüşür. Böylece hücresel yapılar ve moleküller hidrojen
peroksitin zararlı etkisinden korunmuş olur.

Katalaz
H O H O + 1/2 O
2 2 2 2
h) Hücre İskeleti

Hücre şeklinin oluşması ve korunmasında görev alır. Prokaryot canlılarda bulunmaz. Organellerin sitop-
lazma içinde uygun konumda tutulmasını ve hareketini sağlar. Hücre bölünürken kromozomların hareket etme-
sinde rol oynar. Hücre iskeleti mikrofilamentler, mikrotübüller ve ara filamentler olarak üç farklı yapıdan oluşur
(Görsel 2.35).

Mikrofilamentler: Aktin denilen protein-
lerin bir araya gelmesiyle oluşur. Hücrenin ve
hücre kısımlarının hareket etmesine yardımcı
olur. Hücre biçimini belirler ve sabitler. Mikro- Sitoplazma
filamentler hayvanlarda kas hareketlerini, amip-
te ise yalancı ayakların oluşumunu sağlar. İnce Mikroflament
bağırsak yüzeyinde bulunan ve besinlerin emil-
mesini sağlayan mikrovilluslar hücre zarının Ara filament
dışa doğru yaptığı küçük uzantılardır. Bu uzan-
tıların oluşumunda mikrofilamentler görevlidir.

Ara Filamentler: Hücre tiplerine uygun Mikrotübül
çok farklı yapıda proteinlerin bir araya gelme-
siyle oluşmuştur. Ara filamentler diğer iki fla-
mente göre daha kalıcıdır. Hücresel yapıları
oldukları yere bağlar. Gerilmeye karşı dayanık-
lıdır ve bu sayede vücut yüzeyindeki dokuların Hücre iskeleti
gerginliğini korur. tarafından
sitoplazmada
Mikrotübüller: Hücre iskelet sisteminin sabitlenmiş
organeller
çapı en büyük olan elemanlarıdır. Hücrelerde
katı bir iskeletin oluşmasını sağlar. Hücre için-
deki organellerin yer değiştirmesinde görevli-
dir. Bu uzantıların yapısında mikrotübüller bu-
lunur. Bitki hücrelerindeki mikrotübüller, hücre
duvarındaki selüloz liflerinin düzenlenmesini
kontrol eder. Mikrotübüller, sentrozomun ya- Görsel 2.35: Hücre iskeleti
pısında da yer alır. Sentrozom hücre bölünmesi
sırasında iğ ipliklerini meydana getirir.

89