Page 19 - Fen Lisesi Biyoloji 9 | 2.Ünite

f) Koful Sitoplazma

Kofullar; Golgi aygıtı, endoplazmik retikulum, hücre zarı Besin
ve çekirdek zarı tarafından oluşturulabilir. Kofulların işlevlerine Kontraktil kofulu
göre besin kofulu, boşaltım kofulu, depo kofulu ve kontraktil ko- koful
ful gibi çeşitleri vardır. Besin kofulu hücreye alınan büyük mo- Çekirdek
leküllü besinleri bulunduran kofuldur (Görsel 2.29). Lizozomla
birleştiğinde sindirim gerçekleşir. Böylece hücrenin ihtiyacı olan Hücre zarı Yalancı
maddeleri karşılar. Boşaltım kofulu hücrenin oluşturduğu meta- ayak
bolik atıkların ve salgı maddelerinin dışarı gönderilmesini sağlar. Görsel 2.29: Amipte besin kofulu ve kontraktil
Kontraktil koful tatlı suda yaşayan protistlerde hücre içine giren koful
fazla suyu enerji harcayarak dışarı atan kofuldur (Görsel 2.30).
Hücrenin su dengesinin korunmasında (homeostasi) rol oynar. Kontraktil Küçük
Depo kofulları bitki ve hayvan hücrelerinde atık maddelerin ve koful çekirdek
suyun depo edildiği yerdir. Bitkilerde metabolizma sonucu oluşan Sitoplazma
zehirli maddelerin çeşitli tuzlarla birleştirilerek zehirsiz kristaller Büyük
hâlinde biriktirildiği kofullarıdır. Genç bitki hücrelerinde küçük çekirdek
ve çok sayıda koful bulunur. Ancak hücreler olgunlaştıkça bu ko- Kontraktil
fullar birleşerek tek ve merkezî bir koful meydana gelir. Merkezî koful
kofulda depo edilen suyun oluşturduğu basınç hücreye dolayısıy-
la bitkiye destek sağlar (Görsel 2.31). Görsel 2.30: Paramesyumda kontraktil koful
Ayrıca bazı bitki hücrelerinin kofullarında antosiyanin deni-
len renk maddeleri bulunur. Bu pigmentler çiçek yapraklarının ve
meyvelerin rengini oluşturur. Özellikle siyah üzüm, karadut, çi- Zehirsiz
lek, kızılcık, vişne ve kiraz gibi meyvelerin sahip olduğu kırmızı, kristaller
mor, bordo gibi renkler antosiyanin pigmentleri sayesinde oluş-
turulur. Bu pigmentlerin diğer önemli bir özelliği de çok kuvvetli
antioksidan etkiye sahip olmasıdır. Yani başta kanser olmak üzere
bazı hastalıkların oluşumunu geciktirici özelliğe sahiptir. Sonuç
olarak bu tip koyu renkli meyveleri tüketmek sağlık açısından ol- Koful
dukça önemlidir.

Görsel 2.31: Bitkide depo kofulu
g) Plastitler

Bitki ve alg hücrelerinde bulunur ve besin üretimi (fotosentez), renk oluşumu, besin depolanması gibi
farklı olaylardan sorumludur. Kloroplastlar, kromoplastlar ve lökoplastlar olmak üzere üç çeşittir. Kloroplastlar
ve kromoplastlar farklı tipte ve yapıda pigment maddeleri (renk maddeleri) içerir. Ancak lökoplastlar pigment
bulundurmaz.

Kloroplastlar: Bitkilerde fotosentez olayının gerçekleştiği
önemli bir organeldir (Görsel 2.32). Tek hücreli bir canlı olan ög- Dış zar DNA
lena da kloroplast organeline sahiptir. Sahip olduğu yeşil renk- İç zar Stroma
li klorofil pigmenti sayesinde güneş ışığının yardımıyla su ve Ribozom
karbondioksitten besin (glikoz) ve oksijen üretir. Bitkinin yeşil Tilakoit
kısımlarında özellikle de yapraklarında yoğun olarak bulunur.
Kloroplast organeli iki katlı zarla çevrilidir. Hem dış hem de iç Granum
zar düz bir yapıya sahiptir. Kloroplastların iç kısmını, yapısı belli Grana
oranda sitoplazmaya benzeyen stroma adı verilen jelimsi bir sıvı Görsel 2.32: Kloroplast
doldurur. Stromada organik ve inorganik moleküller ile kendine
ait DNA, RNA ve ribozomları bulunur.

87