Page 15 - Fen Lisesi Fizik 10 | 4.Ünite

OPTİK

Noktasal kaynaklar Görsel 4.25.a’daki gibi art arda gelecek şe- BİLGİ
kilde yatay aynı hizaya yerleştirilirse perdede hem tam hem de yarı
gölge oluşur. Yarı gölgenin oluşma sebebi Y kaynağının tek başı- Perde
na oluşturduğu tam gölgenin bir kısmının X kaynağı tarafından ay- Gölge
dınlatılmasıdır. Çizimden de anlaşılacağı üzere tam gölgenin sınırını Cisim
engele daha uzak olan X kaynağı, yarı gölgenin sınırını ise engele
daha yakın olan Y kaynağı belirler. Tam ve yarı gölgenin yarıçapı Kaynak
Görsel 4.25.b ve Görsel 4.25.c’deki gibi üçgen benzerliklerinden
yararlanılarak hesaplanır. Yarıçap yardımıyla da gölgelerin alanları
hesaplanabilir. Görsel 4.27: Dairesel gölge

Perde
Kaynak
Cisim Gölge
Yarı
gölge
X Y

Tam
gölge
Görsel 4.28: Eliptik gölge
Görsel 4.27’deki gibi ışık
kaynağı ile saydam olmayan
küresel cismin merkezinden
geçen eksen, perdeye dik ise
perdede dairesel gölgeler olu-
şur. Aksi takdirde perdede Gör-
sel 4.28’deki gibi eliptik gölgeler
N oluşur.
D
B L
X Y
C E M O
XBC ~ XDE YLM ~ YNO
XC BC YM LM
= =
XE DE YO NO

Görsel 4.25: Yarı gölge ve tam gölge alanları
Noktasal kaynaklar Gör-
sel 4.26’daki gibi düşeyde
aynı hizaya yerleştirilirse per- Yarı
dede hem tam hem de yarı A gölge
gölge oluşur. Yarı gölgelerin Tam
oluşma sebebi, A kaynağı gölge
tarafından oluşturulan tam B Yarı
gölgenin bir kısmının B kay- gölge
nağı tarafından; B kaynağı
tarafından oluşturulan tam
gölgenin bir kısmının da A
kaynağı tarafından aydınlatıl- Görsel 4.26: Tam ve yarı gölge oluşumu
masıdır. İki kaynaktan da ışık
alamayan ara bölgede tam
gölge oluşur.

201