Page 4 - FL Kimya 10

Deterjanlar
Deterjan, temizleyici anlamında kullanılır (Görsel 4.6). Deterjanların
ham maddesi doğal yağlar değil, petrol ürünleri ve kömürden elde edilen
yan ürünlerdir. Deterjanlarda da sabunlarda olduğu gibi hidrofil ve hidro-
fob uçlar bulunur. Piyasada en çok kullanılan sodyum lauril sülfat ve sod-
yum lauril benzen sülfonat deterjanlarının formülleri aşağıda verilmiştir.

OSO ¯ Na +
3
Hidrofob uç (kuyruk) Hidrofil uç (baş)
Sodyum lauril sülfat

Görsel 4.6: Deterjan
OSO ¯ Na +
3
Hidrofil uç (baş)

Hidrofob uç (kuyruk)

Sodyum lauril benzen sülfonat

Deterjanların yapıları incelendiğinde hidrofil uç polar, hidrofob uç apo-
lar özellik gösterir. Deterjanların kiri temizleme özelliği sabunlardaki gibi-
dir. Polar uç suyla etkileşerek kiri yumuşatır, apolar uç ise sudan kaçmak
için yağın içine girer. Elle ya da makine ile yapılan darbeler, deterjan mo-
lekülünün apolar ucuna bağlanmış kirin sökülmesini sağlar. Kire bağlanan
deterjan molekülü suyun içinde dolaşmaya başlar.
Sabun ve deterjanların kirleri çözme yöntemi aynı olmasına rağmen
sabunlar sert sularda çökeldiği için temizlik yapamaz. Deterjanlar ise çö-
kelmediği için sert sularda da temizlik yapabilir. Tablo 4.1’de sabun ve
deterjanların bazı özellikleri verilmiştir.

Tablo 4.1: Sabun ve Deterjanların Bazı Özellikleri

Sabunlar Deterjanlar

Ham maddesi doğal bitkisel ve
hayvansal yağlar ile NaOH, KOH Ham maddesi petrol ürünleridir.
gibi bazlardır.

Çevre kirliliğine neden olmaz. Çevre kirliliğine neden olur.

Doğada kolay parçalanır. Doğada kolay parçalanamaz.

Sert sularda çökeldikleri için etkili
Sert sularda temizlikte etkilidir.
değildir.
Cilde zararı azdır. Cildi tahriş eder.

Bazik özellik gösterir. Bazik özellik gösterir.

172