Page 3 - Fen Lisesi Kimya 11 | 6.Ünite

KiMYASAL TEPKiMELERDE DENGE

Kimyasal tepkimelerin pek çoğu tersinirdir. Ancak az sayıda kimya-
sal tepkime tek yönlüdür. Tersinir tepkimeler başlangıçta yalnızca ürün-
Hız
ler yönünde yürür. Ürünler oluştukça geri yönde de bir tepkime başlar
ve yeniden tepkenler oluşur. İlk anlarda bu geri tepkimenin hızı az ol-
makla birlikte ürünlerin derişimi arttıkça geri tepkimenin de hızı artar. Bir
süre sonra ileri ve geri tepkimelerin hızları eşit hâle gelir. İşte bu anda
kimyasal denge kurulur (Grafik 6.1). İleri tepkime
Kimyasal denge dinamik bir süreçtir. Çünkü tepkenlerden ürünlerin
oluşma hızı ile ürünlerden tepkenlerin oluşma hızı birbirine eşit olarak
devam eder. Diğer bir deyişle denge tepkimesinde ileri ve geri tepkime- Geri tepkime
ler devam ettiğinden ürün ve tepken miktarlarında bir değişme olmaz.
Dinamik denge, bir kayak merkezinde tepeye taşınan kayakçı sayısı
t Zaman
ile tepeden aşağı kayan kayakçı sayısının eşit olduğu duruma benze- denge
Grafik 6.1: Denge tepkimelerinde
tilebilir. Yukarı taşıma ve aşağı kayma devam ettiği için aşağıdaki ve
hız değişimi
tepedeki kayakçı sayısı değişmez.

Fiziksel Denge
Maddelerin iç yapıları değişmeden sadece fiziksel hâlleri arasında
ve belirli şartlarda kurulan dengeye fiziksel denge denir. Hâl değişim-
lerindeki dengeler ve çözünürlük dengeleri fiziksel dengelerdir.
Doğadaki olayların kendiliğinden oluşabilmesi için sistemlerin
■ Düzensizliklerini arttıracak

■ Enerjilerini azaltacak
yönde değişime uğramaları gerekir. Bu iki faktör zıt yönde ise denge
kurulur, aynı yönde ise dengeden söz edilemez.
Örneğin kapalı bir kapta belirli bir sıcaklıkta su buhar dengesi kuru-
lur (Görsel 6.2). Denge anında sıvı fazı terk eden H O(s) molekülleri ile
2
sıvı faza geri dönen H O(g) molekülleri sayısı eşit miktardadır.
2

Görsel 6.2: Kapalı kaplardaki su ve buharı arasındaki fiziksel denge oluşumu

311
KİMYA 11. SINIF