Page 7 - Fen Lisesi Kimya 11 | 6.Ünite

KiMYASAL TEPKiMELERDE DENGE

Gazların sıvılardaki çözünürlüğüne en güzel örnek CO gazının suda
2
çözünmesidir. Kola, gazoz gibi gazlı içeceklerde suda çözünmüş CO
2
gazı vardır. CO gazının suda çözünmesi iyoniktir ve çözünme denge
2
tepkimesidir.
+
CO (g) + H O(s) ⇌ H (suda) + HCO ¯(suda) + ısı
2 2 3
Tepkimesinde maksimum düzensizlik, girenler; minimum enerji ise
ürünler lehinedir. Maksimum düzensizlik ve minimum enerji zıt yönlü
olduğundan denge kurulmuştur (Grafik 6.5).

Potansiyel enerji

CO (g) + H O(s)
2 2
Maksimum
düzensizlik

+
H (suda) + HCO ¯(suda)
3
Minimum
enerji
Tepkime koordinatı
Grafik 6.5: CO gazının suda çözünme grafiği
2

b) İleri ve Geri Tepkime Hızları Üzerinden Denge Bağıntısı
Dengeye ulaşan sistemlerde ileri tepkime hızı ile geri tepkime hızı
birbirine eşit olur. Buna göre

aA(g) + bB(g) ⇌ cC(g) + dD(g)
tepkimesinde ileri tepkimenin hızı r, geri tepkimenin hızı r ile gösterilirse
i g
a
ileri tepkime hızı r = k [A] [B] b
i i
d
geri tepkime hızı r = k [C] [D] şeklinde yazılır.
c
g g
Sistem dengeye ulaştığında ileri tepkime hızı geri tepkime hızına
eşit (r = r ) olacağından
i g
b
d
c
a
k [A] [B] = k [C] [D] eşitliği yazılabilir.
i g
Sabit sıcaklıkta ileri tepkimenin hız sabiti (k) ve geri tepkimenin hız
i
k
sabiti (k ) ile gösterilir. k ve k sabit olduğundan oranı da sabit olur.
i
g i g k
k g
i sabit oranına denge sabiti denir ve K şeklinde gösterilir.
k denge
g
k
i = K = K
k denge C
g
Denge sabiti, ürünlerin ve girenlerin derişimleri cinsinden yazılıyorsa
K veya K ile gösterilir. Bu durumda denge sabiti bağıntısı
c d
c
[C] [D] d
K = şeklindedir.
c [A] [B] b
a

315
KİMYA 11. SINIF