Page 76 - Fen Lisesi Kimya 11 | 6.Ünite

Az çözünen tuzların suda çok az miktarı bile çözülmeye çalışıldığı
zaman tuzun büyük bir kısmı çözünmeden kalır ve doymuş çözelti oluş-
o
+
turur. Örneğin 25 C’de saf AgCl (gümüş klorür) ile çözeltideki Ag ve
5
Cl¯ iyonları arasında dengeye ulaşıldığında 1 litre suda 1,34.10¯ mol
AgCl çözünür ve iyonlaşır. Bu miktar çok küçük olmasına karşın labora-
tuvar çalışmalarındaki teknik analizlerde önemlidir. Az çözünen tuzların
çözeltilerinde, çözeltideki iyonlarla çözünmeden kalan katı arasında bir
denge kurulduğuna göre bu tuzların çözünürlük dengeleri heterojen bir
dengedir.
Dibinde katısı bulunan doymuş çözeltilerde, çözünme hızı çökelme
hızına eşit olduğundan birim zamanda kapta bulunan katıdan çözeltiye
geçen iyonlar ile çöken iyonlar arasında bir denge kurulur. Bu dengeye
çözünürlük dengesi denir.
Heterojen dengelerde saf katılar ve sıvılar denge ifadesi eşitlikleri-
ne yazılmaz. Çözünürlük dengeleri için yazılacak denge sabiti eşitlik-
lerinde de çözünmeden kalan katılar denge eşitliğine yazılmaz. Çözü-
nürlük dengelerinde denge sabiti K yerine K kullanılır ve bu ifadeye
c çç
çözünürlük çarpımı denir. Çözünürlük çarpımı yazılırken çözeltideki
iyonların molar derişimleri yazılır, tepkime denklemindeki katsayılar üs
alınır.
Hız
o
25 C’de AgCl tuzunun sudaki çözünürlük dengesi

Çözünme
+
Çözünme hızı
Denge + AgCI(k) Ag (suda) + CI¯(suda)
Ag (suda) CI¯(suda) Çökelme
Çökelme hızı

AgCI(k)
Zaman
Grafik 6.19: Çözünme-çökelme
dengesi
AgCl gibi tuzlar zayıf elektrolit olarak davrandığından AgCl suda Ag +
ve Cl¯ iyonlarına kısmen ayrışır. AgCl katı olduğundan çözünürlük den-
ge bağıntısında yer almaz. Çözünme-çökelme dengesi Grafik 6.19’da
verilen grafikle ifade edilir.

+
[Ag ][Cl¯]
+
+
Bilgi Kutusu K = K [AgCl ] = [Ag ][Cl¯] K = [Ag ][Cl¯]
c [AgCl ] c (k) çç
(k)
■ Suda çok çözünen NaCI
ve KNO gibi tuzların K
3 çç Çözünürlük dengesinin özellikleri
değerleri verilmez.
Sabit sıcaklıkta sulu çözeltilerde denge kurulduğunda
■ Çözünürlük çarpımı sade-
■ Dibinde katısı olan çözelti doymuştur.
ce az çözünen iyonik katı-
lar için kullanılır. Kovalent ■ Çözünme ve çökelme devam etmektedir.
yapılı katıların çözünürlük ■ Çözünme hızı çökelme hızına eşittir.
çarpımları yoktur. ■ Dipteki katı kütlesi değişmez.
■ Çözeltideki iyon derişimleri sabittir.

384 KİMYA 11. SINIF